Koncentracja u dziecka – przyczyny i leczenie zaburzeń uwagi

Nasz mózg nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować, gdy nie jest odpowiednio odżywiony i dotleniony. Co więcej, codzienny stres, przemęczenie i przepracowanie osłabiają jego pracę, prowadząc do stopniowego zwiększania się problemów z pamięcią i koncentracją uwagi. Jeżeli nie zadbamy o zdrowie naszego układu nerwowego, to możemy nie tylko szybko odczuć spadek jakości życia i zauważyć, że codzienna praca lub nauka stają się prawdziwym wyzwaniem, ale także nabawić się poważnych schorzeń o podłożu psychicznym.

Problemy z pamięcią i koncentracją – przyczyny

Teoretycznie problemy z pamięcią i koncentracją powinny pojawiać się dopiero u osób w średnim wieku, kiedy organizm zaczyna się starzeć. Niestety, coraz częściej na problemy z zapamiętywaniem i koncentracją uwagi cierpią dzieci, młodzież i młodzi dorośli. Dlaczego tak się dzieje? Wyróżniamy kilka czynników, które powodują, że nasz mózg przestaje pracować w sposób efektywny, co objawia się właśnie osłabieniem pamięci i koncentracji.

Zaburzenia koncentracji u dziecka mogą mieć wiele przyczyn. Często są powiązane z niedoborami żywieniowymi i brakiem witamin oraz substancji odżywczych. Zbyt mały udział warzyw i owoców, niedobór nienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie czy kwasu DHA, mogą osłabić zdolności koncentracyjne i doprowadzić do rozwoju zaburzeń uwagi czy pamięci.

Zaburzenia uwagi i koncentracji w takiej sytuacji powinny minąć, gdy niedobory żywieniowe zostaną uzupełnione. Jeśli tak się nie stanie, może się okazać, że przyczyny zaburzeń koncentracji są inne.

1. Dieta

Coraz częściej podstawą naszej diety są produkty wysoko przetworzone, które nie odżywiają mózgu, ale jedynie dostarczają do naszego organizmu puste kalorie. Odpowiadają one za chwilowy przypływ energii, dlatego w przypadku zauważenia problemów z koncentracją uwagi i zapamiętywaniem warto zmienić sposób odżywiania na zdrowszy. Za pracę naszego mózgu odpowiadają przede wszystkim węglowodany złożone, które są podstawowym źródłem energii. Znajdziemy je w produktach pełnoziarnistych, dzięki którym odczuwamy także długie uczucie sytości i zapobiegamy szkodliwym wahaniom poziomu glukozy we krwi. Spadek poziomu glukozy objawia się właśnie zaburzeniami pamięci i utratą zdolności koncentracji uwagi oraz nagłym zmęczeniem, które próbujemy pokonać, sięgając po coś słodkiego. W ten sposób wpadamy w błędne koło zgubnych nawyków, które zamiast poprawiać nasz stan zdrowia, poważnie mu szkodą. W celu poprawy pamięci i koncentracji warto zmienić dietę oraz pamiętać o regularnym spożywaniu posiłków.

2. Przewlekły stres

Czynnikiem, który wpływa na naszą pamięć i koncentrację, jest także przewlekły stres. Dotyczy on w szczególności osób młodych, które chcą osiągnąć w życiu jak najwięcej, często kosztem własnego zdrowia. Aby poprawić funkcjonowanie mózgu i uniknąć poważnych skutków stresu, trzeba pamiętać o odpowiedniej ilości snu, odpoczynku oraz stosować techniki, które pozwalają radzić sobie z nadmiernym zdenerwowaniem.

3. Odwodnienie organizmu

Jednym ze skutków przyjmowania zbyt małej ilości płynów są właśnie problemy z pamięcią i koncentracją. Dotyczą one osób w każdym wieku, jednak w szczególności przytrafiają się ludziom młodym, którzy piją duże ilości kawy, herbaty oraz napojów energetycznych.

4. Choroby

Rozwijające się choroby także mogą powodować problemy z pamięcią i koncentracją. Są one jednak stosunkowo rzadko przyczyną problemów z efektywną pracą naszego mózgu w młodym wieku. O tym, że przyczyną problemów z pamięcią i koncentracją jest choroba, może świadczyć np.:

• bladość skóry i błon śluzowych,
• nadmierna nerwowość,
• pojawienie się lęków,
• przewlekłe zmęczenie,
• ból głowy,
  
• zawroty głowy,
• spadek nastroju,
• nienaturalna senność.

Kiedy pojawia się problem z koncentracją i deficyt uwagi u dzieci?

Zaburzenia koncentracji u dzieci częściowo są fizjologiczne. Dużo dzieci może mieć problem ze skupieniem uwagi, ponieważ rozpraszają je różne bodźce z dnia codziennego. Dzieci mogą być pobudzone, rozkojarzone albo zajęte zabawą i nie słuchają wtedy poleceń rodziców. Warto obserwować dziecko i sprawdzać, czy problem pojawia się tylko w określonych warunkach, czy też występuje stale i narasta pod wpływem np. dodatkowych bodźców.

U dzieci pobudzonych i impulsywnych być może trzeba wprowadzić zmiany w organizacji dnia codziennego. Takim dzieciom lepiej jest nie włączać głośnych bajek, w których dużo się dzieje, bo mogą one je dodatkowo pobudzać. Lepiej wybierać spokojne filmy, czytać z nimi książki lub układać puzzle. Warto dbać o to, by każdego dnia robić z maluchem choć jedną czynność wymagającą skupienia. Dzięki temu dziecko nie będzie się złościć, że na siłę próbujemy przeprowadzać z nim jakieś ćwiczenia, a my będziemy mieli pewność, że stale trenujemy z nim uważność i spostrzegawczość.

Dobrym pomysłem są również gry plenerowe. Wspólna wycieczka do lasu i poszukiwanie w nim różnych przedmiotów mogą pomóc w wyciszeniu dziecka i nauczyć je dostrzegać szczegóły w otoczeniu.

Co ciekawe, problemy z koncentracją i uwagą mogą wystąpić już u dzieci w wieku przedszkolnym, ale mogą rozwinąć się również u dzieci w wieku szkolnym. Częstą przyczyną powstałych zaburzeń jest nagła zmiana środowiska i funkcjonowania. Konieczność nauki, siedzenia w ławce przez 45 minut bez ruchu i odrabiania lekcji w domu dla dzieci nadpobudliwych i impulsywnych może być szokiem. Bardzo ważne jest, by pomóc dziecku zaadaptować się w szkole i ułatwić mu odnalezienie się w nowym środowisku.

Jak rozpoznać zaburzenia koncentracji u dziecka?

Zaburzenia uwagi i koncentracji można rozpoznać na pierwszy rzut oka. Dziecko cierpiące na problemy koncentracją może mieć problemy ze skupieniem uwagi na wykonywaniu konkretnej czynności. Taki maluch nie chce rysować, będzie się denerwował nad kolorowanką czy łączeniem szlaczków. Po kilku chwilach rzuci zeszyt czy książkę i zajmie się czymś innym.

Dzieci cierpiące na zaburzenia uwagi mają również problem z układaniem puzzli czy ze skupieniem się nad grą planszową. Nie lubią monotonnych czynności, bo mają w sobie zbyt dużo energii. Ciągle skaczą, biegają, nie potrafią usiąść przy stole i zjeść posiłku. Nieustannie są w ruchu i dobrze spełniają się w aktywnościach, które pozwalają im rozładować tę energię. Nauka, rysowanie, malowanie i inne czynności statyczne zwyczajnie je nudzą i mogą być dla nich katorgą.

Objawy zaburzeń uwagi

Aby wyleczyć zaburzenia uwagi i koncentracji, należy najpierw je rozpoznać. Na jakie objawy należy zwrócić uwagę:

• brak umiejętności skupienia na wykonywaniu konkretnej czynności
• nieumiejętność zwrócenia uwagi na szczegóły
• problemy z dłuższą koncentracją uwagi
• niedokładne wykonywanie zadań
• porzucanie zadania przed dokończeniem
• szybkie poddawanie się działaniu impulsów zewnętrznych
• częste popełnianie błędów
• niereagowanie na komunikaty
• niedostateczne utrzymanie zainteresowania nad wykonywaniem zadaniem
• gubienie ważnych rzeczy

Jeśli obserwujemy u dziecka powyższe zachowania, powinniśmy skonsultować je z psychologiem.

Symptomy zespołu zaburzeń uwagi

Zaburzenia koncentracji uwagi często są powiązane z występowaniem nadpobudliwości ruchowej. Rodzice, którzy podejrzewają, że ich dziecko ma ADHD, zazwyczaj widzą, że maluch ma problemy przy codziennych obowiązkach i że trudno mu się skoncentrować na jednej czynności. Takie dziecko jest bardzo ruchliwe, ciągle biega, skacze, wspina się na meble w domu, potrzebuje ruchu, by wyładować swoją energię. Aby potwierdzić, że dziecko cierpi na zespół nadpobudliwości psychoruchowej, należy wybrać się do psychologa, który przeprowadzi szereg testów i potwierdzi diagnozę.

Zdarza się, że dzieci, które są żywiołowe, po prostu mają taki temperament. Nie musi to oznaczać ADHD, bo wiele ruchliwych i energicznych dzieci dobrze radzi sobie w szkole, umie się skupić na poleceniu nauczyciela i rozwiązać zadanie. Takie często są bardzo bystre, myślą szybko i równie szybko działają. Dlatego tak ważne jest, by w przypadku jakichkolwiek podejrzeń wystąpienia zaburzeń uwagi, zgłosić się do specjalisty, który pomoże nam sprawdzić, czy nadruchliwość i inne wymienione zachowania są spowodowane nadmiernym pobudzeniem.

Zaburzenia koncentracji a ADHD

Brak koncentracji nie jest w żaden sposób powiązany z osłabieniem aktywności umysłowej. Trudności wynikające ze skupienia się na wykonywaniu danej czynności przy ADHD mają podłoże neurologiczne. Warto zdawać sobie sprawę, że nie jest to winą dziecka, że nie potrafi wykonać polecenia, dokończyć zadania. ADHD jest zaburzeniem neurorozwojowym, które wynika z tego, że różne partie mózgu rozwijają się w różnym tempie. Co więcej, może być dziedziczne.

Przy stawianiu diagnozy należy skorzystać z porady specjalisty, który oceni, czy rzeczywiście dziecko wydaje się nadpobudliwe. ADHD najczęściej leczone jest odpowiednim postępowaniem w domu i na treningach u terapeutów. Ważną rolę odgrywa dieta zawierająca produkty pobudzające pracę mózgu. Są to głównie kwasy tłuszczowe (kwasy z grupy Omega, kwas DHA), produkty bogate w witaminy z grupy B i magnez, pobudzające mózg do pracy. Właściwy sposób odżywiania może złagodzić nadpobudliwość i nadaktywność dziecka, dlatego jest bardzo ważne, by podawać maluchom zdrowe i wartościowe produkty.

Postępowanie przy zaburzeniach uwagi i koncentracji u dzieci

Oprócz dobrej diety objawy zaburzeń uwagi można łagodzić właściwie dobierając aktywności dziecka. W życiu dziecka, które ma problemy ze skupieniem uwagi, należy unikać zmian i nagłych bodźców. Mózg dziecka źle reaguje na intensywne poddawanie stymulacji, dlatego dzieci z deficytem uwagi lubią stałość i brak zmian. Funkcjonowanie pociechy można ułatwić, jeśli będziemy przestrzegać stałego rytmu dnia i trybu życia. Unikanie nagłych zmian, spokojne powtarzanie poleceń, ułatwianie dziecku wykonywanie codziennych czynności czy ułatwianie skutecznej nauki to zajęcia dla rodziców, których nie należy lekceważyć. Często objawy zaburzeń uwagi nasilają się przez brak właściwej organizacji pracy.

Gdy każdy dzień dostarcza czegoś nowego, dziecko staje się rozstrojone i jeszcze bardziej pobudzone. Warto pamiętać, że ADHD jest jednostką neurologiczną, której częstą przyczyną jest nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. W przypadku zespołu zaburzeń uwagi i prawdopodobnego uczestnictwa niedoboru neuroprzekaźników, konieczne jest uzupełnienie diety o kwasy Omega-3 i wielonienasycone kwasy tłuszczowe.

Jakie schorzenia mogą powodować problemy z pamięcią i koncentracją?

Jednym z częstych schorzeń, które powodują problemy z pamięcią i koncentracją, jest anemia. Bywa ona nie tylko skutkiem stosowania ubogiej w żelazo diety np. wegańskiej, ale także niedoboru kluczowych dla zdrowia witamin z grupy B. Kolejnym schorzeniem, które powoduje problemy z pamięcią u młodych ludzi, jest depresja, która dotyczy rosnącego odsetka społeczeństwa. Co więcej, za problemy z pamięcią mogą odpowiadać choroby układu krążenia, zaburzenia lipidowe, cukrzyca, schorzenia autoimmunologiczne, a także borelioza, którą możemy zarazić się w wyniku ugryzienia kleszcza. Rzadziej problemy z pamięcią i koncentracją u osób młodych powodują schorzenia nowotworowe i inne poważne choroby.

Jak leczyć brak uwagi i koncentracji u dzieci?

Aby zmniejszyć problemy z koncentracją u dziecka, należy z nim pracować. Powinno się to odbywać wieloetapowo, nie tylko na specjalnych zajęciach, ale również w domu. Rolą rodziców jest, by wybierać w domu aktywności, które będą pomagały dzieciom ćwiczyć koncentrację. Gry planszowe (np. memory), puzzle, książki, w których trzeba szukać elementów, będą sprawdzały uważność, pobudzały mózg do pracy i ćwiczyły spostrzegawczość.

Dzieciom, które cierpią na zaburzenia uwagi i koncentracją, bardzo pomaga dobra organizacja dnia codziennego. Takie dzieci nie lubią nadmiaru bodźców, bo te dodatkowo je obciążają i utrudniają koncentrację. W organizacji dnia codziennego dobrze jest unikać nagłych zmian i wyeliminować bodźce rozpraszające malucha przy wykonywaniu danej czynności. Jeśli zatem decydujemy się, by zagrać z dzieckiem w grę planszową, wyłączmy telewizor. Brzdąkanie w tle może skutecznie rozpraszać takiego malucha. Gdy dziecko rysuje lub rozwiązuje zadanie, stwórzmy mu do tego odpowiednie warunki. Niech wie, że nauka odbywa się w jednym miejscu, np. w jego pokoju przy biurku lub przy kuchennym stole. To pomoże mu się skoncentrować na wykonaniu zadania.

W leczeniu zaburzeń uwagi i koncentracji pomaga również... ruch. Dziecku nadpobudliwemu i impulsywnemu trudno jest się skupić, bo mają w sobie za dużo energii. Muszą ją wyładować, by móc później efektywnie przystąpić do nauki. Mając w domu impulsywnego malucha, dbajmy o to, by codziennie miał odpowiednią dawkę ruchu. Spacery, zabawa na placu zabaw, zajęcia sportowe, które pomogą rozładować napięcia i wyładować energię to podstawa. Dobrze sprawdzają się również zajęcia ruchowe, które polegają na doskonaleniu refleksu. Gry zręcznościowe mogą pomóc ćwiczyć spostrzegawczość.