Przewlekłe zapalenie zatok – przyczyny, objawy, leczenie

Przewlekłe zapalenie zatok to dolegliwość, która powoduje dyskomfort w codziennym funkcjonowaniu. Objawia się m.in. uczuciem ciągle zatkanego nosa, problemami z powonieniem oraz uczuciem spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Może powodować wiele problemów, dlatego nie należy go lekceważyć. Jak rozpoznać przewlekłe zapalenie zatok i co trzeba o nim wiedzieć?

Czym jest przewlekłe zapalenie zatok?

Ostre zapalenie zatok zazwyczaj trwa kilka dni, natomiast przewlekłe zapalenie zatok to stan zapalny, który utrzymuje się dłużej niż 3 miesiące. Może on cechować się objawami lżejszymi niż w przypadku ostrego zapalenia zatok, gdzie choroba ma charakter gwałtowny, ale zazwyczaj ustępuje po tygodniu. W przypadku przewlekłego zapalenia zatok objawy trwają długo i uprzykrzają życie pacjenta, powodując dyskomfort i sprawiając trudności w codziennym funkcjonowaniu.

Przewlekłe zapalenie zatok, czyli jakie?

Przewlekłe zapalenie zatok to przedłużający się stan zapalny, który powoduje bóle głowy, uczucie rozpierania głowy, niedrożność nosa, problemy z usunięciem zalegającej w zatokach wydzieliny. Przewlekły stan zapalny łatwo rozpoznać, ponieważ towarzyszy mu częste spływanie zielonej wydzieliny z nosa, uczucie zatkanego nosa czy przytłumionego węchu i słuchu. Chore zatoki mogą wywołać wrażenie, że przebywa się pod wodą. Bardzo ważne jest, by odnaleźć przyczynę takiego stanu rzeczy, bo nieleczone zatoki mogą doprowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. Wymienia się wśród nich m.in. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy ropień mózgu.

Zapalenie zatok – gdzie znajdują się zatoki i jakie pełnią funkcje?

Zatoki uważane są za przedłużenie nosa. Znajdują się pomiędzy nim a twarzoczaszką i odpowiadają m.in. za ogrzewanie i nawilżanie wdychanego powietrza. Do dziś ciągle nie wiadomo, jakie jeszcze pełnią funkcje, ale wymienia się wśród nich również ochronę węchową czy dźwiękową.

Zapalenia zatok to jedna z najczęstszych infekcji, która może dotyczyć nawet 4 procent społeczeństwa w Polsce. Uważa się, że mogą one mieć charakter powtarzający się, dlatego aby nie groziło nam nawracające zapalenie zatok, należy dbać o higienę i zdrowie. W jaki sposób? M.in. zawsze nosić czapkę, gdy jest chłodno, nawilżać powietrze w mieszkaniu, pić dużo wody.

Przyczyny przewlekłego zapalenia zatok mogą być różne. Niekiedy wpływają na nie wady anatomiczne przegrody nosowej, innym razem przedłużające się infekcje, zwłaszcza te niewłaściwie leczone.

Jak odróżnić przewlekłe zapalenie zatok od ostrego?

Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych można dość łatwo odróżnić od ostrego zapalenia zatok. Przy ostrym zapaleniu zatok objawy zazwyczaj pojawiają się nagle – chory budzi się z bólem głowy i uczuciem rozpierania zatok, pojawia się zatkany nos, obrzęk błony śluzowej, a z czasem gęsta, zielone wydzielina. Taka infekcja często ma podłoże wirusowe i mija mniej więcej po około 10 dniach. Ostre zapalenie zatok może być również związane z infekcją grzybiczą lub mieć podłoże alergiczne.

Jeśli stan zapalny się przedłuża, a domowe sposoby nie przynoszą ulgi, należy udać się do lekarza. Wizyta u specjalisty jest konieczna, gdy infekcja trwa dłużej niż kilka tygodni. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że przewlekłe zapalenie zatok może trwać nawet miesiące. Wymaga dokładnej diagnostyki, bo stan zapalny mogą wywołać nie tylko bakterie, ale też alergeny, wady anatomiczne przegrody nosowej czy zanieczyszczenie środowiska.

Zapalenie zatok - objawy

Ostre zapalenie zatok daje podobne objawy jak przewlekły stan zapalny. Do objawów przewlekłego zapalenia zatok należą:

• uczucie zatkanego nosa
• obrzęk błony śluzowej nosa
• uczucie „nurkowania” pod wodą – to znak, że w zatokach jest wydzielina
• bóle głowy
• bóle uszu
• uczucie spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła
• bolesność gardła
• ból zatok
• ból szczęki
• bóle zębów
• zaburzenia ostrości wzroku
• nocny kaszel
  
• mdłości
• nieświeży oddech
• osłabienie węchu
• nieprzyjemny zapach wydzieliny z nosa

Przewlekłe zapalenie zatok daje długotrwałe objawy. Najczęściej nie mijają one samoistnie po kilkunastu dniach, ale trwają tygodnie lub miesiące, stanowiąc poważne utrudnienie w codziennym funkcjonowaniu chorego.

Przyczyny zapalenia zatok przynosowych

Przyczyny przewlekłego zapalenia zatok mogą być różne. W przypadku przewlekłego zapalenia zatok ujścia zatok przynosowych zostają zatkane i zablokowane przez zalegającą wydzielinę. Nie wydostaje się ona cyklicznie w sposób naturalny, tak jak u zdrowej osoby, dlatego też powoduje bóle głowy, uczucie zatkanego nosa, bóle uszu i inne objawy.

Zapalenie zatok powodują wirusy. Za pojawienie się przewlekłego stanu zapalnego mogą odpowiadać też niedoleczone infekcje górnych dróg oddechowych. Niekiedy powodują je wady anatomiczne w budowie przegrody nosowej albo polipy nosa.

Za zapalenie zatok może odpowiadać również alergia. Alergiczny nieżyt nosa to jedna z przyczyn przewlekłego zapalenia zatok. Aby dowiedzieć się, jakiego rodzaju alergeny wywołują infekcję, należy zgłosić się do alergologa, który skieruje pacjenta na testy alergiczne. Wyeliminowanie alergenów z codziennego życia, a także dokładnie utrzymywanie zasad higieny (m.in. pranie odzieży, ręczników, pościeli w specjalnych płynach dla alergików) może ułatwić codzienne funkcjonowanie i zmniejszyć nawroty choroby.

Za stan zapalny zatok może odpowiadać również refluks żołądkowo-przełykowy. W takiej sytuacji konieczna jest zmiana diety na lekkostrawną, zrezygnowanie z jedzenia pikantnych czy ciężkostrawnych potraw. Jeśli w wyniku refluksu treść pokarmowa cofa się do krtani i dalej do nosa czy zatok, może to spowodować stan zapalny.

Niekiedy zapalenie zatok o charakterze przewlekłym jest związane z gospodarką hormonalną organizmu. Zaburzenia hormonalne mogą przyczynić się do wywołania nieżytu nosa i następnie stanu zapalnego zatok przynosowych. Czasem dzieje się tak w okresie ciąży - wiele przyszłych mam skarży się na uciążliwy katar czy uczucie zatkanego nosa. Warto dbać o nawilżenie powietrza i pić dużo wody, by nie dopuszczać do wysuszenia śluzówki.

Stan zapalny może wywołać również grzybica zatok. Infekcja o podłożu grzybiczym charakteryzuje się tym, że oprócz bólu głowy i zatok występuje również nieprzyjemny zapach z nosa i ust. Pojawia się także katar i obrzęk powiek. Aby ją wyleczyć często podaje się nie tylko odpowiednie leki przeciwgrzybicze, ale również wykonuje zabiegi endoskopowe. Bardzo ważne jest podjęcie leczenia, ponieważ grzybicze zapalenie zatok może być zaraźliwe, a grzyby przenoszą się drogą kropelkową (zwłaszcza na początku infekcji).

Rodzaje zatok

Wyróżnia się:

• zatoki czołowe - stan zapalny zatok czołowych można zmniejszyć przez płukanie zatok i nawadnianie organizmu
• zatoki przynosowe - sprawdzą się również aerozole do nosa z wodą morską czy takie, które zmniejszą obrzęk śluzówki (ale nie można ich stosować dłużej niż kilka dni)
• zatoki szczękowe - o zapaleniu zatok szczękowych mówimy często w przypadku chorób przyzębia czy próchnicy. Niekiedy może je wywołać ekstrakcja zęba
• zatoki sitowe - najmniejsze spośród wszystkich zatok

Jak rozpoznać chore zatoki?

Chore zatoki dają wyraźne objawy. Najbardziej charakterystyczny jest ból zatok zlokalizowany w przedniej części głowy. Ból rozpiera czoło, nasila się przy schylaniu. Oznacza utratę powietrzności zatok – czyli ich ujście zostaje zatkane przez zalegającą w obrębie zatok wydzielinę. To utrudnia właściwe nawilżenie zatok i cyrkulację powietrza. Aby wyleczyć stan zapalny, należy rozrzedzić wydzielinę i oczyścić z niej zatoki. Najczęściej płukanie i inhalacje pomagają poprawić funkcjonowanie zatok i przynoszą ulgę choremu.

Domowe sposoby na zapalenie zatok

Jak leczyć zatoki? Aby wyleczyć przewlekłe zapalenie zatok, można spróbować zastosować domowe sposoby. Należą do nich:

• inhalacje (np. z soli fizjologicznej, olejków eterycznych, tymianku, majeranku), które rozrzedzą zalegającą wydzielinę i ułatwią jej usuwanie. Do inhalacji można wykorzystać inhalator, urządzenie, które ułatwia aplikację soli fizjologicznej i wdychanie jej oparów. Korzystanie z inhalatora jest proste, mogą samodzielnie inhalować się nawet dzieci. Jeśli nie mamy w domu takiego urządzenia, inhalacje możemy przeprowadzić w formie tzw. parówek - do miski lub naczynia z gorącą wodą wystarczy dodać kilka kropli olejku eukaliptusowego czy sosnowego, by udrożnić zatkany nos i ułatwić sobie oddychanie. Przy robieniu parówek warto nakryć głowę ręcznikiem, by przyspieszyć efekt oczyszczania nosa
• płukanie zatok – w aptekach znajdziemy specjalne preparaty do płukania zatok. Nie należy jednak go wykonywać, jeśli zatoki są całkiem zablokowane lub jeśli wystąpił ból ucha. Płukanie nosa i irygacja zatok pomagają upłynnić wydzielinę i oczyścić nos z wirusów, alergenów, grzybów czy bakterii. Po przepłukaniu zatok łatwiej się oddycha, zmniejsza się również ból głowy. W aptekach znajdziemy specjalne butelki do płukania zatok, których końcówkę należy włożyć do nasady nosa i dokładnie wypłukać zatoki. Do płukania korzystamy z roztworu soli hipertonicznej, ewentualnie z wody utlenionej. Warto po płukaniu zatok roztworem soli fizjologicznej czy hipertonicznej przez kilka godzin nie wychodzić na zewnątrz i nie kłaść się do pozycji płaskiej, by pozostałości płynu nie przedostały się do uszu
• ciepłe okłady na zatoki, np. z dodatkiem soli, która wyciąga infekcje - to bardzo dobra metoda, która pozwala rozgrzać zatoki przynosowe i czołowe i rozrzedzić zalegającą w nich wydzielinę. Aby zrobić ciepły okład, wystarczy na suchej patelni rozgrzać trochę soli, a następnie przełożyć ją do bawełnianej lub lnianej ściereczki i przyłożyć okład do głowy
• gorące kąpiele, które rozgrzewają organizm i usuwają drobnoustroje. Do przygotowania takiej kąpieli warto wykorzystać sól emską lub himalajską, a także dodać trochę olejków eterycznych, które udrażniają drogi oddechowe. Olejek eukaliptusowy czy olejek sosnowy znacznie pomagają zwiększyć komfort oddechowy, oczyszczają górne drogi oddechowe i udrażniają zatkany nos
• picie dużej ilości płynów. Nawadnianie to podstawa leczenia przewlekłego zapalenia zatok. Do infekcji może dojść w wyniku przesuszenia śluzówki, dlatego ważne jest, by regularnie ją nawilżać. Wypijanie 2 litrów wody niegazowanej dziennie albo przygotowywanie ciepłych naparów ziołowych czy herbatek z dodatkiem miodu i imbiru może pomóc zapobiegać infekcjom zatok
• picie gorących herbat i naparów z dodatkiem imbiru, cytryny, miodu, soku malinowego
• picie syropu z cebuli

Zapalenie zatok – diagnostyka

Przewlekłe zapalenie zatok wymaga dokładnej diagnostyki. Jeśli objawy utrzymują się dłużej niż kilkanaście dni, a my ciągle odczuwamy obrzęk błony śluzowej nosa, nieprzyjemny zapach z nosa czy ból głowy i zatok, należy zgłosić się do internisty, który skieruje pacjenta do laryngologa Laryngolog zaleca RTG nosa i zatok przynosowych. Badanie pozwala określić stan przegrody nosa oraz zatok i odnaleźć przyczynę przewlekłego zapalenia zatok. Konieczne jest także wykonanie morfologii, w której sprawdza się m.in. poziom OB.

Dopiero po wykonaniu badania RTG można zlecić konkretne leczenie. Jest ono uzależnione od tego, co wykaże diagnostyka.

Jak leczyć przewlekłe zapalenie zatok?

Jeśli domowe sposoby (płukanie nosa, inhalacje, nawadnianie) nie pomagają, laryngolog może zalecić leki. Środki farmaceutyczne zwykle pomagają trwale pozbyć się stanu zapalnego. Są to leki na bazie sterydów, które podaje się donosowo albo antybiotyki. Najczęściej łączy się je z domowymi sposobami, m.in. z płukaniem nosa czy robieniem inhalacji z wykorzystaniem soli fizjologicznej.

W przypadku infekcji bakteryjnej wdraża się antybiotykoterapię. Przed przepisaniem antybiotyku lekarz powinien jednak wykonać posiew, który pomoże określić, jakiego rodzaju bakterie odpowiadają za infekcję.

W cięższych przypadkach lekarz może zalecić chirurgiczne oczyszczenie zatok albo wyleczenie przyczyny, która powoduje przewlekły stan zapalny. Jeśli jest nią wada anatomiczna przegrody nosowej, należy poddać się operacji i ją wyprostować.

Zapalenie zatok – powikłania

Zapalenie zatok większość ludzi przechodzi łagodnie. Po kilkunastu dniach infekcja mija samoistnie, niepotrzebna jest antybiotykoterapia czy korzystanie ze sterydów, które mogą niekorzystnie oddziaływać na pracę narządu wzroku.

Jeśli zapalenie zatok utrzymuje się dłużej, ściekająca po tylnej ścianie gardła wydzielina sprawia, że pojawia się stan zapalny dróg oddechowych. Oprócz kataru występuje wtedy również mokry kaszel. Ważne jest włączenie syropów wykrztuśnych i nieprzerywanie inhalacji, które będą pomagały odkrztuszać zalegającą wydzielinę. To konieczne, by nie dopuścić do rozwoju infekcji i stanu zapalnego dolnych dróg oddechowych.

Przewlekłe zapalenie zatok, które jest nieleczone, może doprowadzić do wielu poważnych powikłań w organizmie. Wymienia się wśród nich:

• obrzęk powiek
• zakrzep zatoki jamistej
• ropień oczodołu
• ropień mózgu
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
• zapalenie kości czołowej
• powikłania wewnątrzczaszkowe

Czytaj też:
Jakie choroby wywołują pneumokoki? Objawy zakażenia i leczenie