Rak piersi od dawna stanowi poważny problem onkologiczny. Z roku na rok zwiększa się liczba pacjentek, u których wykrywane są guzy w piersiach, jednak nie zawsze są to zmiany, które wymagają leczenia onkologicznego. W przypadku raka piersi liczy się czas. Warto wiedzieć, że zmiana w piersi może rozwijać się nawet kilka lat, zanim zostanie wykryta podczas samobadania piersi. Z tego względu trzeba pamiętać o niezbędnych badaniach profilaktycznych, czyli USG piersi i mammografii, które powinny być wykonywane zgodnie z zaleceniami lekarza.
Mitem jest, że rak piersi dotyka jedynie kobiety w okresie okołomenopauzalnym i po menopauzie. Coraz więcej przypadków raka piersi dotyczy młodych kobiet, dlatego warto dowiedzieć się więcej na temat jego diagnostyki i leczenia, które oferuje obecnie nowe możliwości, zwiększając szansę pacjentek na wyleczenie, jeżeli nowotwór zostanie wykryty we wczesnym stadium rozwoju.
1. Rak piersi w liczbach
Rak piersi jest nowotworem, który w Polsce stanowi około 23% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet. Około 14% zdiagnozowanych pacjentek umiera z powodu tego nowotworu złośliwego. Niestety, wraz ze wzrostem liczby zachorowań, zwiększa się również liczba zgonów z powodu raka piersi, gdyż zwykle nie jest to wczesny rak piersi. Polska jest krajem, w którym współczynnik zgonów z powodu raka piersi zwiększył się w ostatnich latach o ponad 7%. Jest to m.in. związane z zaniedbywaniem badań profilaktycznych, które każda kobieta powinna wykonywać systematycznie.
Rozwój raka piersi trwa przez dłuższy czas. Zanim zostanie wykryty guz, mija czasami kilka lat. Szacuje się, że każdego dnia 50 mieszkanek Polski dowiaduje się, że ma raka piersi i każdego dnia umiera około 15 pacjentek, u których leczenie nie przyniosło efektów. Warto podkreślić, że jedną z głównych przyczyn niepowodzenia leczenia jest zbyt późne wykrycie zmian w piersi. Dotyczy to m.in. dodatniego raka piersi HER2, który cechuje się agresywnym przebiegiem i częściej daje przerzuty do węzłów chłonnych i narządów odległych.
Kluczem do powodzenia leczenia jest profilaktyka, która pozwala wykryć zmiany w piersi, gdy nowotwór to jeszcze wczesny rak piersi i guz nie jest wyczuwalny w czasie samobadania. Trzeba koniecznie o tym pamiętać, bo wykonanie USG piersi i mammografii w zaleconym przez lekarza ginekologa terminie, może uratować życie. Wykonywanie przez kobietę regularnych badań profilaktycznych dotyczy nie tylko pań w średnim wieku, ale także kobiet młodszych. W grupie ryzyka znajdują się kobiety, w których bliskiej rodzinie był diagnozowany rak piersi.
2. Co zwiększa ryzyko rozwoju raka piersi?
Rak piersi jest nowotworem, który powstaje na skutek działania różnych czynników. Oprócz uwarunkowań genetycznych są to m.in.:
-
nałogowe palenie papierosówi nadużywanie alkoholu,
-
prowadzenie siedzącego trybu życia,
-
brak aktywności fizycznej,
-
stosowanie niewłaściwie skomponowanej diety, która powoduje otyłość.
Powyższe czynniki, które zwiększają ryzyko raka piersi, to czynniki modyfikowalne – ich niekorzystny wpływ na organizm możemy wyeliminować.
Inne czynniki rozwoju raka piersi, które nie są modyfikowalne, to m.in.:
-
wiek – rak piersi najczęściej rozwija się u kobiet w wieku okołomenopauzalnym i kobiet, które przeszły menopauzę,
-
czynniki hormonalne – długotrwały, niekorzystny wpływ estrogenów,
-
uwarunkowania genetyczne – mutacja w genach BRCA1 i BRCA2, która zwiększa również ryzyko rozwoju raka jajnika.
3. Rodzaje raka piersi
Nowotwory piersi dzielimy ze względu na dwa kryteria. Pierwszym z nich jest miejsce, w którym rozwijają się komórki nowotworowe w raku pierwotnym, czyli raku, który rozpoczyna się w piersi i nie jest przerzutem z innych narządów. W tym przypadku wyróżniamy:
-
raka rdzeniastego,
-
raka wewnątrzzrazikowego,
-
raka wewnątrzprzewodowego,
-
raka śluzowego (rak koloidowy),
-
raka zapalnego,
-
raka cewkowatego.
Drugi podział raków piersi dotyczy aktywności receptorów guza. Zbadanie statusu receptorów guza pozwala na dobranie leczenia celowanego w konkretny rodzaj nowotworu, co znacząco zwiększa szansę na całkowite wyleczenie (brak komórek nowotworowych). Podział raka piersi ze względu na aktywność receptorów guza dzieli nowotwory piersi na:
-
raka hormonalnego,
-
raka potrójnie dodatniego,
-
raka potrójnie ujemnego.
W przypadku raka hormonalnego na powierzchni komórek nowotworowych znajdują się receptory estrogenowe ER lub/i receptory progesteronowe PR. Są one bardzo aktywne, co powoduje, że pod wpływem oddziałujących na nie hormonów guz szybko się powiększa. Ten typ raka piersi diagnozowany jest u około 70% pacjentek. W leczeniu raka hormonalnego stosowana jest celowana terapia hormonalna, dzięki której możliwe jest zahamowanie aktywności obecnych na powierzchni guza receptorów.
Rak HER2-dodatni to agresywny guz, który szybko się powiększa i daje przerzuty odległe. W tym przypadku na powierzchni guza obecne są receptory genu HER2. Ich wykrycie stało się rewolucją w leczeniu raka piersi, pozwalając na zwiększenie szans na całkowite wyleczenie pacjentek, poprzez stosowanie leków hamujących aktywność receptorów genu HER2. Dodatni rak piersi HER2 diagnozowany jest u około 20-25% kobiet.
Rak potrójnie dodatni to podtyp nowotworu, który powoduje, że na powierzchni guza obecne są zarówno receptory hormonalne ER oraz PR, jak i receptory HER2. To rzadki typ nowotworu piersi, który diagnozowany jest u około 10% pacjentek. Jego leczenie uwzględnia metody stosowane w leczeniu HER2-dodatniego raka piersi, jednak trwają intensywne badania nad nowymi metodami leczenia, które prowadzą m.in. naukowcy z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
Rak potrójnie ujemny to guz, na którego powierzchni nie występują receptory hormonalne i receptory HER2, co powoduje, że brak jest możliwości zastosowania terapii celowanej, która pozwala zmniejszyć aktywność receptorów w innych typach raka piersi. Rak potrójnie ujemny dotyczy podobnego odsetka pacjentek co rak piersi potrójnie dodatni, stanowiąc około 10% wszystkich guzów, które rozwijają się w gruczole piersiowym.
4. Rak HER2-dodatni – co trzeba wiedzieć?
Dodatni rak piersi HER2 to agresywny nowotwór piersi, którego komórki nowotworowe rozwijają się szybko, daje przerzuty odległe oraz przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych. Z tego względu jest wykrywany w zaawansowanym stadium. W przypadku HER2-dodatniego raka piersi mamy jednak do czynienia z pozytywnym wpływem nowoczesnego leczenia. Rak ten dobrze reaguje na terapię celowaną, dlatego zawsze powinny zostać wykonane badania w kierunku określenia podtypu raka piersi.
Przełomem w dodatnim raku piersi było wprowadzenie dwie dekady temu leków (nie tylko do kliniki nowotworów piersi), które pozwalają blokować receptor HER2. Preparatem stosowanym w terapii był trastuzumab derukstekan, który pozwolił uratować wiele kobiet z agresywnym podtypem nowotworu piersi, umożliwiając stabilizację choroby lub prowadząc do całkowitej remisji.
5. Leczenie raka piersi HER2+
Dzięki prowadzonym od wielu lat badaniom możliwe jest skuteczne leczenie raka piersi. Dotyczy to również podwójnie dodatniego raka piersi, który jest jednym z trudniejszych w leczeniu nowotworów. Trzeba pamiętać, że im wcześniej zostanie wykryta choroba, tym szanse na wyleczenie są większe. Z tego względu tak ważna jest profilaktyka, która pozwala wykryć guza, zanim zacznie on powodować przerzuty.
Opublikowane zostały wyniki badania klinicznego, które wskazuje, że terapia ukierunkowana na blokowanie receptora HER2 znacząco poprawia wyniki leczenia raka piersi. Co więcej, zastosowanie leczenia celowanego w najwcześniejszym stadium nowotworu, zmniejsza wielkość guza, pozwalając uniknąć mastektomii. Dzięki terapii celowanej można przeprowadzić leczenie operacyjne oszczędzające pierś, co zmniejsza także negatywne konsekwencje psychiczne (w niektórych przypadkach można mówić nawet o wyleczeniu raka piersi).
Leki blokujące receptor HER2 stosowane jako leczenie przedoperacyjne powodują, że na pierwszym etapie leczenia pacjentka może normalnie funkcjonować, nie rezygnując m.in. z aktywności zawodowej, co również jest ważne w kontekście psychologicznym. Zastosowanie leczenia celowanego jest dobrym rozwiązaniem także z punktu widzenia ekonomicznego, bo pozwala ograniczyć koszty związane z innymi terapiami. Niestety, stosowanie podwójnej blokady receptora HER2 we wczesnym raku piersi nie jest w Polsce częścią leczenia systemowego. Terapia nie jest refundowana, co w wielu przypadkach ogranicza dostęp do skutecznego leczenia.
Choć terapia blokująca receptory HER2 jest skuteczną metodą leczenia podwójnie dodatniego raka piersi we wczesnym stadium (podwójna blokada stosowana jeszcze przed operacją zmniejsza wielkość guza), to badania kliniczne dowiodły, że u części pacjentek dochodzi do wznowy nowotworu przed upływem 10 lat od momentu powstrzymania rozwoju choroby.
W przypadku kobiet, które nie mogą pozwolić sobie na finansowanie terapii celowanej w początkowym stadium raka piersi, szanse na całkowite wyleczenie nowotworu dają inne terapie, jednak nie zawsze okazują się one w pełni efektywne.
Możliwości leczenia pacjentek chorych na raka piersi stale się zwiększają, pozwalając uniknąć nie tylko rozprzestrzeniania się komórek nowotworu poza pierś, ale także zmniejszając negatywny wpływ choroby na psychikę i codzienne funkcjonowanie. Co ważne, skutecznie leczona pacjentka może pracować i normalnie funkcjonować w swoim środowisku. Niestety, przeszkodą na drodze do całkowitego wyleczenia często stają koszty terapii, która nie należy do najtańszych, ale pozwala żyć znacznie dłużej.
Prowadzone kampanie społeczne na temat raka piersi mają na celu nie tylko zwiększyć świadomość związanych z chorobą zagrożeń, ale także informować o nowych możliwościach leczenia. Polska jest jednym z krajów, w których dostęp do nowoczesnych terapii onkologicznych nadal jest bardzo trudny. Brak jest także fundamentalnej wiedzy na temat znaczenia profilaktyki, która pozwala zmniejszyć ryzyko związane z wejściem choroby w stadium nieuleczalne
Czytaj też:Lekko podwyższone HE4 – znaczenie w diagnostyce
Czytaj też:
Raz na pół roku zbadaj poziom pierwiastków. To może uratować życie