W naszym organizmie nieustannie zachodzą różne procesy chemiczne i przemiany, dzięki którym mogą właściwie funkcjonować narządy i układy. Jednym z ważniejszych procesów, dzięki którym żyjemy, są procesy metaboliczne. Ich przebieg umożliwia dostarczanie komórkom energii, a także pozwala na usuwanie z organizmu szkodzących mu substancji, które powstają na skutek przemian metabolicznych.
Przemiany metaboliczne to bardzo skomplikowane, zachodzące przez cały czas procesy, które nie zawsze przebiegają w prawidłowy sposób. Pojawiające się na etapie przemian metabolicznych błędy, skutkują rozwojem chorób metabolicznych. Zaburzenia reakcji chemicznych, które zachodzą podczas przemian metabolicznych, mogą w różny sposób wpływać na nasz stan zdrowia, powodując schorzenia o ostrym lub przewlekłym przebiegu. Przemiany metaboliczne są niezbędne do pełnienia funkcji życiowych i prawidłowego funkcjonowania organizmu, dlatego niektóre z chorób metabolicznych stanowią dla nas bardzo duże zagrożenie.
Rodzaje zaburzeń metabolicznych
Wyróżniamy wrodzone choroby metaboliczne i nabyte choroby metaboliczne. Oznacza to, że z chorobą metaboliczną możemy się urodzić lub może się ona rozwinąć na różnych etapach naszego życia np. w średnim wieku na skutek działania różnych czynników, do których zaliczamy np. stosowaną dietę i brak aktywności fizycznej. Na ryzyko rozwoju zaburzeń metabolicznych wpływają także czynniki genetyczne. Niektóre zaburzenia metaboliczne dziedziczymy wraz z genami, jednak zdecydowana większość rozwija się na skutek działania różnych czynników środowiskowych.
Podłoże genetyczne chorób metabolicznych to czynnik niemodyfikowalny, na który nie mamy żadnego wpływu, jednak czynniki środowiskowe, czyli m.in. tryb życia, stosowanie nieprawidłowej diety i mała aktywność fizyczna to czynniki modyfikowalne, których eliminacja znacząco zwiększa ryzyko rozwoju zaburzeń metabolicznych.
Choroby metaboliczne mogą być związane z błędami na etapie przebiegu reakcji chemicznych, które pozwalają na pozyskiwanie energii niezbędnej do przebiegu funkcji życiowych, a także błędami, które powodują problemy na etapie usuwania z organizmu związków zaliczanych do szkodliwych produktów przemiany materii.
Wrodzonym zaburzeniem metabolicznym jest np. fenyloketonuria, która jest rzadką chorobą genetyczną. Każdy noworodek w pierwszych dniach życia ma pobieraną próbkę krwi z pięty, która następnie wysyłana jest do ośrodka referencyjnego w celu wykonania badania przesiewowego. Dość często zdarza się, że świeżo upieczeni rodzice otrzymują pismo z informacją o konieczności ponownego wykonania badania. W większości przypadków nie świadczy to o wykryciu fenyloketonurii, ale o niewłaściwym pobraniu próbki krwi do badania. Charakter pierwotny mają także inne, rzadkie schorzenia metaboliczne np. choroba Gauchera.
Nabyte choroby metaboliczne to m.in.:
- zaburzenia lipidowe – przykładem może być wysoki zły cholesterol i wysokie stężenie trójglicerydów we krwi;
- dna moczanowa – choroba prowadzi do uszkodzenia narządów wewnętrznych oraz stawów, które powoduje nadmiar kwasu moczowego we krwi;
- osteoporoza – choroba powoduje rzeszotowienie tkanki kostnej, prowadząc do złamań kości na skutek nawet niewielkiego urazu;
- cukrzyca typu 1 i cukrzyca typu 2 – prowadzi do zaburzeń w wydzielaniu insuliny, niewłaściwego wykorzystywania insuliny przez komórki i mniejszej wrażliwości na działanie insuliny, co skutkuje problemami z utrzymaniem prawidłowego poziomu glukozy we krwi.
Zespół metaboliczny
Często na skutek działania czynników środowiskowych rozwija się zespół metaboliczny, który jest także nazywany m.in. zespołem X. Zespół metaboliczny to czynnik zwiększonego ryzyka rozwoju poważnych schorzeń, do których zaliczamy przede wszystkim choroby układu krążenia. W przypadku zespołu metabolicznego pojawiają się poważne problemy na etapie leczenia, bo u pacjentów występują m.in. otyłość brzuszna, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe oraz insulinooporność. Każde z tych schorzeń wymaga specjalistycznego leczenia oraz przestrzegania zaleceń lekarza, dotyczących m.in. stosowanej diety i trybu życia. Tym samym leczenie chorób metabolicznych, w tym np. leczenie nadciśnienia tętniczego czy dbanie o właściwe stężenie glukozy, jest niezbędnym elementem terapii leczenia zespołu metabolicznego.
W przypadku zespołu metabolicznego mamy do czynienia z poważnym zagrożeniem, które należy jak najszybciej zmniejszyć, stosując leczenie farmakologiczne i naturalne metody wspomagania leczenia, do których zaliczamy m.in. zmniejszenie masy ciała, zwiększenie aktywności fizycznej, stosowanie zdrowej, różnorodnej i właściwie zbilansowanej diety oraz rezygnację z używek. Warto pamiętać, że nałogowe palenie papierosów i picie alkoholu to jedne z częstszych przyczyn rozwoju nie tylko chorób metabolicznych, ale także innych schorzeń np. nowotworów.
Zespół metaboliczny a inne choroby metaboliczne
Zespół metaboliczny jest także czynnikiem rozwoju innych chorób, do których zaliczamy m.in. miażdżycę, udar mózgu i niewydolność nerek. Wczesna diagnoza w przypadku wszystkich chorób metabolicznych pozwala na rozpoczęcie leczenia, zanim dojdzie do poważnych uszkodzeń w organizmie. W przypadku osób, które prowadza tryb życia sprzyjający rozwojowi nabytych schorzeń metabolicznych, bardzo ważna jest profilaktyka, która uwzględnia m.in. systematyczne pomiary ciśnienia tętniczego i badanie poziomu złego cholesterolu oraz trójglicerydów we krwi, a także wdrożenie zdrowego stylu życia, czyli m.in. regularnej aktywności fizycznej i zbilansowanej diety.
Czytaj też:
Dna moczanowa – objawy, metody leczenia, przyczyny i dieta
