Lek amantadyna (amantadine, amantadinum) został wprowadzony na rynek w 1966 roku. Amantadyna przez długi czas była stosowana jako lek przeciwwirusowy w przypadku grypy typu A. Substancja ta niszczy również wirus grypy typu H2N2, czyli wirus grypy azjatyckiej.
Początkowe zastosowanie amantadyny obejmowało jedynie profilaktykę grypy, jednakże od 1973 roku lek ten stosowany jest również w leczeniu objawów choroby Parkinsona. Objawy choroby Parkinsona to m.in. drżenie spoczynkowe i sztywność mięśni. Choroba Parkinsona jest jedną z chorób, które atakują przede wszystkim osoby w podeszłym wieku. Rozpoczęcie leczenia amantadyną musi zostać poprzedzone wykonaniem badań diagnostycznych ze względu na możliwe działania niepożądane leku.
Co więcej, amantadyna wchodzi w interakcje z innymi lekami, co nie tylko zwiększa ryzyko wystąpienia skutków ubocznych, ale także może powodować problemy z kontrolowaniem objawów schorzeń współistniejących. Działanie przeciwwirusowe amantadyny jest w ostatnich latach rzadko wykorzystywane. W przypadku niektórych schorzeń lek ten jest podawany jedynie w warunkach szpitalnych.
Co to jest amantadyna?
Amantadyna to lek, o którym dużo się mówi ze względu na możliwe zastosowanie w leczeniu zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Była stosowana w leczeniu zakażenia koronawirusem, choć nie została oficjalnie dopuszczona do obrotu z takim wskazaniem. Rzekome działanie amantadyny w kierunku leczenia COVID-19 nie zostało nadal potwierdzone wiarygodnymi badaniami naukowymi, które zostałyby przeprowadzone na odpowiednio dużej grupie badawczej.
Ważne! Stosowanie amantadyny na własną rękę niesie za sobą poważne zagrożenie dla zdrowia. Lek ten powinien być zawsze stosowany pod ścisłą kontrolą lekarza i z określonych wskazań, bo wykazuje liczne działania niepożądane, m.in. może doprowadzić do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu układu sercowo-naczyniowego oraz układu moczowego. W celu uniknięcia skutków ubocznych działania amantadyny u pacjentów, u których występuje ryzyko pogorszenia się stanu zdrowia po zastosowaniu tego leku, konieczne jest dokonanie dokładnej oceny korzyści związanych z zastosowaniem preparatów z amantadyną.
Amantadyna stosowana jest w leczeniu szpitalnym u pacjentów, u których występują zaburzenia stanu czuwania, a także zaburzenia świadomości. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku stosowania leku np. u pacjentów z rozrostem gruczołu krokowego, u których amantadyna może spowodować zatrzymanie moczu oraz pacjentów z zastoinową niewydolnością serca.
Mechanizm działania amantadyny
Amantadyna jest antagonistą receptorów glutaminianowych. Lek ten wpływa na pozakomórkowe stężenie dopaminy. Mechanizm działania amantadyny polega na uwalnianiu dopaminy z neuronów oraz przywracaniu równowagi między układem cholinergicznym i dopaminergicznym poprzez blokowanie wychwytu zwrotnego dopaminy.
Działanie amantadyny uwzględnia również działanie blokujące replikację niektórych typów wirusów. Lek skutecznie blokuje mechanizmy uwalniania materiału genetycznego wirusa do komórek organizmu, zapobiegając rozwojowi infekcji.
Amantadyna – substancje aktywne
Substancje czynne, które odpowiedzialne są za mechanizm działania amantadyny to siarczan amantadyny i chlorowodorek amantadyny. Różne sole amantadyny działają w nieco inny sposób. Dopuszczone do obrotu leki, w których składzie znajdziemy te substancje to m.in. Viregyt K oraz Amantix.
Viregyt K to lek w formie kapsułek, który stosowany jest zarówno w przypadku grypy typu A, jak i łagodzenia objawów parkinsonowskich. Viregyt K skutecznie hamuje replikację wirusa ptasiej grypy przede wszystkim we wczesnym stadium choroby. Viregyt K ze względu na działanie dopaminergiczne, stosowany jest w celu redukcji objawów występujących w chorobie Parkinsona. Działanie dopaminergiczne amantadyny pozwala na zwiększenie poziomu neuroprzekaźników odpowiedzialnych za przenoszenie impulsów w układzie nerwowym oraz mózgu. Co więcej, działanie chlorowodorku amantadyny wpływa na receptory glutaminianowe NMDA, wykazując wysoką skuteczność w kierunku łagodzenia m.in. drżenia spoczynkowego i redukcji sztywności mięśni.
Amantix jest lekiem m.in. w postaci tabletek powlekanych, który również wykazuje działanie dopaminergiczne. Substancją czynną w tym przypadku jest siarczan amantadyny. Amantix stosowany jest nie tylko w celu łagodzenia objawów choroby Parkinsona, ale także znajduje zastosowanie w celu redukcji pozapiramidowych skutków ubocznych stosowania leków z grupy neuroleptyków.
Stosowanie amantadyny z lekami o podobnym mechanizmie działania znacząco zwiększa ryzyko związane z możliwymi działaniami niepożądanymi. Substancją o podobnym mechanizmie działania jest memantyna. Jest ona lekiem stosowanym w leczeniu choroby Alzheimera.
Amantadyna – szczególne środki ostrożności
Jak już zostało wspomniane, amantadyna nie jest lekiem, który można przyjmować na własną rękę i bez wcześniejszego wykonania badań diagnostycznych, które pozwalają ocenić m.in. stan zdrowia mięśnia sercowego. Wskazaniem do zachowania szczególnej ostrożności podczas stosowania amantadyny są m.in.:
- jaskra z zamkniętym kątem przesączania,
- ciężka zastoinowa niewydolność serca,
- zaburzenia czynności nerek,
- zaburzenia czynności wątroby,
- zaburzenia elektrolitowe,
- problemy z oddawaniem moczu (zatrzymanie moczu),
- pobudzenie psychoruchowe.
Szczególne środki ostrożności są również wskazane w przypadku pacjentów z przerostem gruczołu krokowego, pacjentów, u których występowały egzogenne psychozy paranoidalne, a także dzieci, u których amantadyna może spowodować występowanie hipotermii.
Amantadyna należy do grupy leków, które wydalane są wraz z moczem, dlatego zastosowanie leku u osób np. z niewydolnością nerek może nasilać działania niepożądane leku. Wydalanie amantadyny z organizmu rozpoczyna się średnio po 15 godzinach. Wraz ze wzrostem pH moczu zmniejsza się wydalanie leku z organizmu.
Działania niepożądane amantadyny
Do działań niepożądanych stosowania amantadyny zaliczamy m.in.:
- obrzęki kończyn dolnych (szczególnie często występują u pacjentów z chorobami serca),
- zaburzenia snu,
- zaburzenia jelitowo-żołądkowe,
- kołatanie serca,
- niewyraźne widzenie,
- suchość w jamie ustnej,
- zaburzenia koncentracji,
- lęki i omamy,
- niedociśnienie ortostatyczne,
- zachowania kompulsywne np. kompulsywne objadanie,
- wzrost popędu płciowego,
- zatrzymanie moczu.
Czytaj też:
Kontrowersje wokół amantadyny. Czy wyleczy z COVID-19 w dwa dni? Prof. Konrad Rejdak wyjaśnia