Zaburzenia koncentracji – charakterystyka, przyczyny, różnice między ADD a ADHD

ADD to zaburzenie koncentracji, które nieleczone może rzutować na wiele sfer życiowych. Występuje nie tylko u dzieci, ale i u osób dorosłych, i utrudnia codzienne funkcjonowanie. Co trzeba wiedzieć o ADD?

ADD, czyli czym jest zespół deficytu uwagi?

Zespół deficytu uwagi (z ang. Attention Deficit Disorder) to zaburzenie koncentracji, która objawia się problemami ze skupieniem się na wykonywaniu różnych czynności. Często charakteryzuje się je jako podtyp ADHD. Najczęściej pojawia się u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, ale w rzeczywistości ADD występuje zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych.

Dzieci, u których rozpoznano ADD, nie mogą skoncentrować się na nauce, nie potrafią odrobić zadania, przeczytać książki, skupić się na pisaniu czy czytaniu. Ciągle coś je rozprasza, gdzieś pędzą, chcą robić kilka rzeczy jednocześnie, nie potrafiąc skupić się na jednej.

Bawią się wszystkimi zabawkami jednocześnie, w jednej chwili rysują, by w drugiej budować coś z klocków. Wydają się roztargnione albo pogrążone we własnych myślach. Często coś gubią.

Czasem ADD łączy się ze współwystępowaniem ADHD, czyli nadpobudliwości ruchowej (objawiającej się m.in. nieumiejętnością usiedzenia w miejscu, ciągłym bieganiem, skakaniem, problemami z zasypianiem), ale nie zawsze tak jest. Dzieci dotknięte ADD nie muszą być bardzo ruchliwe, mają po prostu duży problem z koncentracją. W takiej sytuacji obserwuje się u nich problemy z koncentracją uwagi, ale nie występują objawy ADHD.

ADD wymaga terapii, ponieważ nieleczone może przyczynić się do osłabienia zdrowia psychicznego, a także rzutować na życie dziecka i dorosłej osoby. ADD to nie tylko problemy w utrzymaniu skupienia, ale także zaburzenia lękowe. Warto zdać sobie sprawę z tego, że są to zaburzenia psychiczne polegające na nieprawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. W celu poprawy komfortu życia konieczne jest podjęcie psychoterapii.

Przyczyny ADD

Wciąż nie wiadomo, jakie są przyczyny zaburzenia koncentracji uwagi. Naukowcy debatują na temat zmian fizjologicznych zachodzących w mózgu, ale wciąż nie ma pełnej zgody na temat tego, co odpowiada za wystąpienie zaburzeń koncentracji. Najprawdopodobniej problemy z koncentracją uwagi mają podłoże genetyczne.

U podstaw problemów z zaburzeniami koncentracji uwagi leżą również zmiany zachodzące w układzie nerwowym. Obszary mózgu wspierające koncentrację nie działają tak jak powinny, występuje nieprawidłowy wzorzec fal mózgowych, a także nadmierna ilość neuroprzekaźników. Wywołuje to zespół zaburzeń koncentracji i problemy ze skupieniem uwagi ("attention deficit disorder").

ADD – zaburzenia koncentracji i uwagi: konsekwencje

Konsekwencje ADD, czyli zaburzeń uwagi, mogą być bardzo poważne. Myślenie, że zaburzenia koncentracji nie powodują uciążliwych skutków ubocznych, jest błędne. Osoby, które zmagają się z deficytem uwagi mają problemy nie tylko w szkole, ale również w życiu dorosłym, w pracy zawodowej. Nie potrafią skupić się na jednej czynności, dlatego nie są w stanie prawidłowo realizować stawianych przed nimi zadań.

Oprócz tego mogą mieć problemy także z organizacją codziennego życia. Takie osoby często są impulsywne, nie potrafią skupić się na obowiązkach, dlatego często się mylą lub wykonują je opieszale, mają problemy z zapamiętywaniem. Gubienie różnych przedmiotów, problemy w utrzymywaniu porządku, zaburzenia nastroju, wykonywanie kilku zadań jednocześnie to niektóre z codziennych bolączek osób z ADD.

Zaburzenia koncentracji uwagi wpływają również na kontakty z otoczeniem. Osoby z ADD mają problemy w życiu osobistym, a także z nawiązywaniem trwałych relacji. Życie z osobą ADD jest trudne.

ADD u dorosłych

Zaburzenie koncentracji występuje również u osób dorosłych, najczęściej kobiet. Objawia się podobnie jak u dzieci – osoba dotknięta zaburzeniem deficytu uwagi nie potrafi skupić się na jednej czynności, czasem nawet dokończyć zdania.

W rozmowie skacze z wątku na wątek, ciężko odnaleźć jakiś ład i związek przyczynowo-skutkowy w tym, co ona mówi. Taka osoba jest zapominalska, roztargniona, buja w obłokach. Nie umie twardo stąpać po ziemi, ucieka w marzenia. Cechuje ją słomiany zapał – lubi wymyślać różne rzeczy, ale nigdy ich nie realizuje. Może mieć wahania nastroju, w jednej chwili zarażać wszystkich energią i radością życia, a w drugiej pogrążyć się w smutku i apatii.

Objawy ADD

Osoba, dotknięta ADD:

• nie umie skupić się na jednej czynności
• męczą ją rzeczy, które wymagają wysiłku umysłowego
• nie potrafi przeczytać książki, bo ciągle coś ją rozprasza
• robi kilka rzeczy jednocześnie
• jest zapominalska
• ciągle coś gubi i czegoś szuka
• popełnia błędy wynikające z nieuważności
• w rozmowie często gubi wątek
• ma wahania nastroju
• jest niecierpliwa
• cierpi na słomiany zapał

Jak odróżnić ADD od ADHD?

Osoba dotknięta ADD będzie miała problem z koncentracją i skupieniem, a osoba z ADHD nie potrafi usiedzieć w miejscu, wierci się na krześle, macha rękami, jest nadpobudliwa ruchowo. Nieustannie gdzieś gna, biega, skacze, wszędzie jej pełno, jest nadmiernie aktywna.

Czasem ADD i ADHD występuje jednocześnie. Dzieje się tak najczęściej w przypadku dzieci, które nie potrafią na niczym się skupić ani umysłowo ani fizycznie. Mogą mieć tiki nerwowe, są pobudzone, impulsywne, ciężko im się wyciszyć i zasnąć. W takiej sytuacji konieczna jest długotrwała terapia, która pomoże im opanować nadaktywność i nauczy się wyciszać.

Przyczyny zespołu deficytu uwagi

Nie wskazano jednoznacznie, jakie czynniki leżą u podstaw ADD. Być może, tak jak w przypadku innych zaburzeń, wpływa na to obciążenie genetyczne. Dużą rolę odgrywa również struktura psychiczna. U jednostek wrażliwych o rozwiniętej wyobraźni i skłonności do uciekania w marzenia czy innych wymyślonych światów, jest większe prawdopodobieństwo wystąpienia ADD.

Możliwe jest również, że zespół deficytu uwagi wynika z problemów, jakie matka miała w czasie ciąży – być może miała kontakt z substancjami chemicznymi lub toksycznymi, nadużywała alkoholu czy narkotyków, paliła papierosy. To wszystko rzutuje później na prawidłowy rozwój układu nerwowego u dziecka.

Diagnozowanie ADD

Diagnostyka ADD odbywa się wieloetapowo. U małych dzieci w pierwszej kolejności pochodzi od rodziców. To oni, jako osoby spędzające najwięcej czasu z dzieckiem, widzą, czy potrafi ono skupić się na danej czynności. Maluchy, które nie potrafią skoncentrować się na układaniu puzzli, narysowaniu obrazka czy zbudowaniu czegoś z klocków, mogą mieć problem ze skupieniem uwagi. W takiej sytuacji warto obserwować malucha i skonsultować się z nauczycielem wychowania przedszkolnego, by dowiedzieć się, czy problem występuje także w placówce oświatowej. Jeśli nauczyciel potwierdzi, że także zaobserwował problemy ze skupieniem uwagi u dziecka, należy udać się z maluchem do psychologa, który dalej pokieruje rodzica. Najczęściej konieczna jest terapia i praca indywidualna, pomagające skupić się dziecku na wykonywanych czynnościach.

Leczenie ADD

Zespół deficytu uwagi diagnozuje kilku specjalistów: psycholog, psychiatra, neurolog i pediatra. Diagnoza przeprowadzana jest na podstawie klasyfikacji DSM-V i polega na odnalezieniu co najmniej 6 objawów charakterystycznych dla tego zaburzenia.

Leczenie polega na terapii poznawczo-behawioralnej, która poprawia koncentrację, uczy skupienia i uważności. Terapeuta pomaga uświadomić sobie pacjentowi, jakie przejawia on reakcje na różne bodźce, a następnie uczy go, jak wykluczać je z codziennego życia. Terapia ta nie jest łatwa, bo ciężko jest zmienić nawyki i przyzwyczajenia, ale przynosi efekty. Najczęściej trwa do 6 miesięcy.

Alternatywne metody leczenia w przypadku ADHD/ADD

U dzieci z ADD i ADHD konieczne jest także stosowanie odpowiedniej diety. Warto wzbogacić ją w nienasycone kwasy tłuszczowe, kwasy DHA oraz witaminę D. Są to czynniki, które odpowiadają za prawidłową pracę układu nerwowego, wspomagają pamięć i koncentrację. W diecie powinny występować także świeże warzywa i owoce oraz produkty bogate w węglowodany złożone (brązowy ryż, makaron pełnoziarnisty, pieczywo razowe).

Czytaj też:
Bezsenność u dzieci – problem, który wielu rodziców bagatelizuje