Najczęściej diagnozowanym rakiem płuca jest rak gruczołowy; rak płaskonabłonkowy płuc stanowi 25 proc. wszystkich przypadków raka płuca. Rak płuca od wielu lat znajduje się na czele listy najczęściej diagnozowanych nowotworów złośliwych. W wielu przypadkach prowadzi do śmierci, co ma związek z późno postawioną diagnozą. Dzięki badaniom przesiewowym i wcześnie wdrożonemu leczeniu można wydłużyć medianę przeżycia oraz uniknąć utrudniających leczenie przerzutów.
Rak płuca jest podstępnym nowotworem, bo przez długi czas nie wywołuje typowych objawów chorobowych. Jeżeli się one pojawiają, bywają przypisywane innym schorzeniom lub bagatelizowane przez pacjentów. Badania przesiewowe, do których zaliczamy m.in. badanie RTG klatki piersiowej, pozwalają na wykrycie zmiany w początkowym stadium oraz rozpoczęcie leczenia celowanego w konkretny typ nowotworu.
1. Co warto wiedzieć na temat raka płuc?
Rak płuc może być nowotworem pierwotnym oraz skutkiem przerzutów z innych organów, w których zapoczątkowany został proces niekontrolowanego namnażania się komórek. Guz może powstać z kilku typów komórek organizmu. Odpowiednie zróżnicowanie zmiany pod względem typu nowotworu pozwala na rozpoczęcie leczenia, które będzie dostosowane do rodzaju choroby nowotworowej.
Bardzo często rak płuc jest nowotworem oskrzelopochodnym, czyli wywodzącym się z komórek, które wyściełają drogi oddechowe. Ważne! Przerzuty do płuc nie są typowym rakiem płuc – w tym przypadku stosuje się inne leczenie oraz nie używa się nazwy „rak płuc”.
Rak płuca jest nowotworem o dość specyficznym podłożu, bo ma związek z działaniem czynników środowiskowych. Z tego względu możemy znacznie ograniczyć ryzyko rozwoju tego nowotworu, wprowadzając określone zmiany w swoim życiu. Istnieje ryzyko związane z dziedziczeniem skłonności do rozwoju raka płuc u członków bliskiej rodziny. Wzrasta ono kilkunastokrotnie w przypadku czynnych i biernych palaczy.
Rak płuca nie jest nowotworem, którego wzrost ogranicza się jedynie do tkanki płuc. Mamy w tym przypadku do czynienia z nowotworem, który dość często powoduje powstawanie bliskich i odległych przerzutów, bo nieprawidłowe komórki transportowane są wraz z krwią, docierając do wszystkich narządów ludzkiego organizmu. Przerzuty związane z rakiem płuca mogą powstawać w innych narządach układu oddechowego, naciekając ściany klatki piersiowej, a także w węzłach chłonnych, wątrobie, kościach. Dość częste są przerzuty do ośrodkowego układu nerwowego, co znacząco utrudnia skuteczne leczenie raka płuc i zmniejsza rokowania pacjentów. Wśród chorych na raka płuca dominują mężczyźni po 60. roku życia, jednak nowotwór ten diagnozowany jest również u młodszych osób.
Co bardzo ważne – raka płuca możemy uniknąć! Musimy o tym pamiętać i zdać sobie sprawę z zagrożenia, jakie niesie za sobą działanie głównego czynnika wywołującego ten nowotwór, czyli substancji rakotwórczych, obecnych w dymie papierosowym.
2. Jakie są przyczyny i czynniki ryzyka zachorowania na raka płuca?
Rak płuca jest nowotworem, który powstaje przede wszystkim na skutek oddziaływania na organizm szkodliwych czynników zewnętrznych. Patologiczny podział komórek organizmu oraz wzrost guza jest skutkiem kontaktu z substancjami o mutagennym działaniu. Pierwotny rak płuca rzadko diagnozowany jest u osób, które nie były czynnymi palaczami. Ponad 90 proc. przypadków złośliwego raka płuca, który wywodzi się z komórek oskrzelopochodnych, stanowi rak związany z długotrwałym paleniem tytoniu.
Najważniejszym czynnikiem zachorowania jest czynne i bierne palenie tytoniu. Rak płuca występuje zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, plasując się na drugim miejscu listy najczęściej diagnozowanych chorób nowotworowych po raku prostaty oraz raku piersi. Co ważne – częściej prowadzi on do zgonu niż związane z płcią choroby nowotworowe.
Optymizmem napawa fakt, iż od kilku lat obserwuje się rezygnację z palenia tradycyjnych papierosów, jednak nowym zagrożeniem stają się m.in. e-papierosy, których wpływ na układ oddechowy i ogólny stan zdrowia jest dopiero badany.
Inne czynniki ryzyka rozwoju raka płuca to m.in.:
- wdychanie pyłów różnego pochodzenia,
- kontakt z substancjami chemicznymi,
- zanieczyszczenie powietrza spalinami.
W ostatnich latach zwraca się uwagę na negatywne oddziaływanie na organizm obecnego w powietrzu smogu, którego skład jest zbliżony do składu chemicznego dymu papierosowego. W niektórych regionach kraju, każdego dnia, mieszkańcy na skutek oddychania zanieczyszczonym powietrzem, są narażeni na negatywne oddziaływanie substancji chemicznych, których ilość porównywalna jest do ilości związków rakotwórczych wdychanych podczas wypalenia paczki papierosów.
Jedynie niewielki odsetek przypadków raka płuca ma związek z uwarunkowaniami genetycznymi. To samo tyczy się innych czynników rozwoju zmian nowotworowych, do których zaliczamy m.in. promieniowanie jonizujące.
3. Główne typy raka płuca
Wyróżniamy dwa główne typy raka płuca, czyli drobnokomórkowy rak płuca i niedrobnokomórkowy rak płuca.
Pod względem częstości występowania dominuje niedrobnokomórkowy rak płuca, który diagnozowany jest u około 85% chorych. W tej grupie wyróżniamy kilka nowotworów, które wywodzą się z różnych komórek, czyli:
- rak gruczołowy płuca (około 45 proc. przypadków),
- rak płaskonabłonkowy płuca (około 25 proc. przypadków),
- rak oskrzelikowo-pęcherzykowy (występuje u osób niepalących).
- rak wielokomórkowy.
Niedrobnokomórkowy rak płuca może cechować się różnym przebiegiem. Częściej ma związek z paleniem tytoniu oraz oddziaływaniem na drogi oddechowe substancji chemicznych, jednak może być także uwarunkowany działaniem innych czynników. Typowy dla osób niepalących niedrobnokomórkowy rak płuca to rak oskrzelikowo-pęcherzykowy, który rozwija się w obwodowych częściach płuca.
W przypadku drobnokomórkowego raka płuca mamy do czynienia z chorobą, która diagnozowana jest w 15% przypadków choroby nowotworowej płuc. Rak drobnokomórkowy cechuje się szybkim wzrostem guzów oraz diagnozowany jest przede wszystkim u nałogowych palaczy.
4. Rak płaskonabłonkowy płuc – charakterystyka
Rak płaskonabłonkowy płuc to jeden z nowotworów złośliwych, które rozwijają się z tkanek wyściełających drogi oddechowe. Najczęściej wywodzi się z komórek dolnych dróg oddechowych, co wskazuje na jego związek z czynnym i biernym paleniem. W przypadku wczesnej postaci płaskonabłonkowego raka płuc nie mamy do czynienia z występowaniem objawów chorobowych. To powoduje, że zmiany nowotworowe wykrywane są w dość zaawansowanym stadium. Późne wykrycie nowotworu płaskonabłonkowego płuc jest jednym z czynników, które zwiększają ryzyko zgonu na skutek wystąpienia przerzutów oraz zajęcia przez nowotwór znacznej części dróg oddechowych.
W praktyce klinicznej rzadko spotyka się pacjentów z rozpoznaniem raka płuca, które nie jest związane z paleniem tytoniu. Ponad 90% przypadków raka płuca stanowią osoby, które palą nałogowo lub zrezygnowały z palenia po latach zatruwania swojego organizmu substancjami z dymu tytoniowego. Rak płuc często obejmuje także inne narządy dróg oddechowych, co jest dodatkowym zagrożeniem. Na rokowania pacjentów wpływa m.in. stopień zaawansowania choroby.
5. Stopnie zaawansowania raka płaskonabłonkowego płuc
W przypadku raka niedrobnokomórkowego płuca oraz raka drobnokomórkowego stosuje się nieco inną klasyfikację zmian, która pozwala ocenić stopień zaawansowania choroby.
Klasyfikacja stopnia zaawansowania choroby w przypadku raka płaskonabłonkowego i innych zmian niedrobnokomórkowych uwzględnia IV stadia choroby.
Rak płaskonabłonkowy płuca w I stopniu zaawansowania diagnozowany jest wówczas, gdy ognisko choroby znajduje się w płucach. Co ważne - nie są w tym przypadku diagnozowane guzy w innych lokalizacjach, a nowotwór ograniczony jedynie do miąższu płuca może być skutecznie leczony np. operacyjnie.
Rak płuca w II stopniu zaawansowania obejmuje nie tylko płuco (guz w płucu), ale także daje przerzuty do węzłów chłonnych płuc.
Rak w III stopniu zaawansowania diagnozowany jest w momencie, gdy następuje zajęcie węzłów chłonnych śródpiersia lub komórki rakowe rozrastają się w kierunku śródpiersia. W tym przypadku możemy mieć do czynienia z obecnością kilku zmian w płucu.
Rak płuca w IV stopniu zaawansowania to rak w znacznym stadium rozsiewu. W tym stadium choroby nowotworowej ujawniane są przerzuty do innych narządów np. wątroby, mózgu i drugiego płuca.
Rak płuca nie zajmuje od razu całego narządu. Patologiczne zmiany w komórkach rozpoczynają się w jednym płucu. Do momentu osiągnięcia IV stopnia zaawansowania proces chorobowy obejmuje zazwyczaj jedno płuco. Związane z obecnością nowotworu w klatce piersiowej zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu są objawem zwiększania się masy guza. W przypadku każdego typu raka płuca występują podobne objawy.
6. Objawy raka płuca
W większości przypadków raka płuca mamy do czynienia z niecharakterystycznymi objawami, które są skutkiem wzrostu guza lub guzów oraz pojawieniem się nacieków na pozostałe narządy układu oddechowego i inne struktury np. ścianę klatki piersiowej. Znaczny odsetek chorych na raka płuca bagatelizuje występujące objawy i unika konsultacji lekarskiej.
Do objawów raka płuca zaliczamy m.in.:
- przewlekły kaszel (początkowo suchy, a następnie mokry),
- odkrztuszanie podbarwionej krwią wydzieliny,
- ból w obrębie klatki piersiowej i pleców,
- duszności,
- zmniejszenie zdolności wysiłkowych,
- przewlekłe zmęczenie,
- nocne poty,
- spadek masy ciała,
- powiększenie węzłów chłonnych w śródpiersiu.
Pojawienie się wyżej wymienionych objawów jest wskazaniem do wizyty u lekarza oraz wykonania badań diagnostycznych np. tomografii komputerowej.
7. Leczenie raka płuca
Nie każdy rak płuca dobrze rokuje – powodzenie terapii zależne jest od kilku czynników np. stopnia zaawansowania zmian. Duży wpływ na wybór metody leczenia ma także stan ogólny pacjenta, który może powodować, że zostanie zastosowane jedynie leczenie paliatywne. Ma ono na celu zmniejszenie dolegliwości, które pojawiają się u chorych na raka płuca w zaawansowanym stadium choroby.
Szybkie rozpoznanie choroby i wczesne zniszczenie komórek nowotworu, które znajdują się w płucu, pozwala poprawić rokowania i uniknąć pojawienia się przerzutów. W przypadku raka płuca w I i II stadium rozwoju prawie zawsze może zostać zastosowane leczenie operacyjne, bo zmiany zlokalizowane są jedynie w miąższu płuca. III i IV stopień zaawansowania raka płuca utrudnia przeprowadzenie operacji usunięcia guza, co ma związek z obecnością nacieków do regionalnych węzłów chłonnych oraz narządów zlokalizowanych poza klatką piersiową.
Brak możliwości przeprowadzenia operacji nie wyklucza dalszego leczenia, które uwzględnia chemio i radioterapię. Chemioterapię stosuje się także jako leczenie przedoperacyjne. Celem przedoperacyjnej chemioterapii jest przede wszystkim zniszczenie ewentualnych przerzutów, a także zmniejszenie masy guza, co pozwoli na jego bezpieczne usunięcie podczas operacji.
Leczenie pacjentów z rakiem płuca nie wyklucza również pooperacyjnej chemioterapii i radioterapii oraz stosowania leków przeciwnowotworowych. U chorych na raka płuca stosuje się leczenie celowane w konkretny typ nowotworu, dzięki czemu terapia może przynieść oczekiwane efekty.
8. Podsumowanie
W przypadku raka płuca obserwuje się stopniowy spadek liczby zgonów, jednak częstość występowania tego nowotworu jest nadal bardzo wysoka. Rak płuca płaskonabłonkowy stanowi 25 proc. spośród wszystkich nowotworów niedrobnokomórkowych płuca, będąc jednym ze skutków ubocznych nałogowego palenia papierosów oraz narażania się na bierne palenie. Raka płuca możemy uniknąć – jedynie niewielki odsetek pacjentów cierpi na raka płuca o podłożu genetycznym oraz nowotwór, który nie jest związany z paleniem papierosów i działaniem innych czynników zewnętrznych.
Czytaj też:
Jaki wpływ na polską onkologię ma wojna na Ukrainie? Co najmniej 20 tysięcy pacjentów więcejCzytaj też:
Guz z tyłu głowy – objawy, przyczyny i leczenie