Refluks żołądkowo-przełykowy: nieprzyjemne objawy, diagnostyka

Refluks żołądkowo-przełykowy, refluks przełyku, refluks żołądka, GERD – to nazwy tego samego schorzenia, które powoduje, że treść z żołądka cofa się do przełyku. Kontakt błony śluzowej przełyku z kwaśną treścią żołądkową prowadzi do występowania różnych objawów refluksu.

Refluks żołądkowo-przełykowy może prowadzić do uszkodzeń śluzówki w obrębie przełyku, które diagnozowane są podczas badania endoskopowego. Warto wiedzieć, że nieleczony stan zapalny może wywołać skutki takie jak nadżerki i owrzodzenia błony śluzowej, które mogą z kolei wywoływać zarówno krwawienia z układu pokarmowego, jak i raka przełyku, występujego częściej u osób z refluksem przełykowym i innymi dysfunkcjami górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Zdarza się, że osoby zmagające się z tym schorzeniem bagatelizują nieprzyjemne objawy choroby, co nasila problem i utrudnia późniejsze leczenie refluksu. Warto pamiętać, że każdy objaw, który może wskazywać na chorobę, wymaga konsultacji lekarskiej oraz wykonania badań diagnostycznych, które pozwolą poznać przyczynę dolegliwości oraz wdrożyć właściwe farmakologiczne leczenie choroby. W leczeniu refluksu żołądkowo-przełykowego stosowane są m.in. inhibitory pompy protonowej.

Co to jest choroba refluksowa przełyku?

Refluks żołądkowo-przełykowy jest chorobą przewlekłą, która może przebiegać w różny sposób. To jedna z najczęściej diagnozowanych chorób, które rozwijają się w obrębie przewodu pokarmowego. Stosowane metody leczenia nie zawsze okazują się skuteczne, co jest przyczyną frustracji pacjentów. Wielu chorych zgłasza się z objawami refluksu do lekarza nawet raz w tygodniu, bo w znaczny sposób utrudniają one normalne funkcjonowanie. Podczas prowadzonych badań wyodrębniono kilka czynników, które powodują nasilenie się nieprzyjemnych dolegliwości, utrudniając życie osób chorych.

Refluks żołądkowo-przełykowy częściej dotyczy osób dorosłych, jednak może także rozwinąć się u dzieci. W grupie małych pacjentów dominują niemowlęta oraz kilkuletnie dzieci, jednak zdarza się, że choroba diagnozowana jest również u nastolatków.

Choroba refluksowa przełyku może dotyczyć nawet 20-40% globalnej populacji ludzi zamieszkujących w krajach wysoko rozwiniętych. Z tego względu bywa zaliczana do grupy chorób cywilizacyjnych. Choroba refluksowa przełyku jest nie tylko bardzo nieprzyjemnym schorzeniem, które wywołuje różne dolegliwości, ale także potrafi znacząco obniżyć jakość życia. Na skutek choroby dochodzi do zarzucania treści żołądkowej do przełyku, co dość często prowadzi do pojawienia się uszkodzeń śluzówki.

Skutkiem ubocznym refluksu przełykowego są dolegliwości ze strony jamy ustnej oraz górnych dróg oddechowych. Nieleczony refluks żołądkowo-przełykowy może m.in. wywoływać nawracające objawy ze strony gardła i krtani, a także doprowadzić do rozwoju schorzeń stomatologicznych. Kwaśne składniki soku żołądkowego, który wraz z treścią z żołądka przedostaje się do przełyku, są jedną z częstych przyczyn poważnego uszkodzenia szkliwa zębowego, prowadząc do pojawienia się próchnicy.

W przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego mamy do czynienia z chorobą, która może rozwinąć się na skutek działania różnych czynników. Wywołuje ona objawy typowe (uczucie pieczenia w klatce piersiowej, kwaśne odbijanie, ból w nadbrzuszu) i objawy nietypowe (suchy, przewlekły kaszel, zapalenie zatok przynosowych, zapalenie krtani, zapalenie gardła), co może utrudniać diagnostykę i farmakologiczne oraz chirurgiczne leczenie choroby.

Zgodnie z definicją – choroba refluksowa przełyku polega na cofaniu się treści żołądkowej do przełyku na skutek zaburzeń w funkcjonowaniu dolnego zwieracza przełyku. Na częstotliwość występowania uciążliwych objawów refluksu wpływa stopień zaawansowania choroby oraz sposób leczenia. Warto wiedzieć, że doraźne stosowanie leków zmniejszajacych objawy, które jedynie je maskują objawy refluksu, nie jest właściwym postępowaniem, bo wiele z dostępnych bez recepty preparatów może uzależniać, a także zwiększać stan zapalny i ryzyko zachorowania np. na raka żołądka.

Kiedy można zachorować?

Wsteczne zarzucanie treści żołądkowej do przełyku powoduje uciążliwe objawy oraz powikłania. Refluks żołądkowo-przełykowy może rozwinąć się na każdym etapie życia, dlatego warto poznać częste przyczyny pojawienia się tego schorzenia, a także metody leczenia, które okazują się najskuteczniejsze. Choroba refluksowa przełyku jest jednym ze schorzeń, które wymagają m.in. zmiany diety w celu ograniczenia ryzyka występowania nieprzyjemnych dolegliwości oraz związanych z nimi poważnych powikłań (niewelują m.in. stan zapalny).

Zmniejszyć objawy refluksu można także prowadząc zdrowy tryb życia, ograniczając stres i rezygnując z używek, bo do refluksu może doprowadzić np. palenie papierosów. Szczególnie ważna jest współpraca z lekarzem gastroenterologiem, bo przestrzegając jego zaleceń, możemy zredukować do minimum ryzyko wystąpienia poważnych powikłań, które nie tylko utrudniają codzienne funkcjonowanie i obniżają jakość życia, ale także sprzyjają rozwojowi innych chorób.

Przyczyny choroby refluksowej przełyku

Choroba refluksowa przełyku rozwija się na skutek działania kilku czynników. Częste przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego to m.in.:

• zaburzenia czynnościowej motoryki przełyku (zaburzenia połykania),
• przepuklina roztworu przełykowego,
• zaburzenia mechanizmów oczyszczania przełyku,
• nadmierne rozciągniecie żołądka,
• stosowanie diety nasilającej wytwarzanie kwasu żołądkowego,
• przedłużony czas relaksacji dolnego zwieracza przełyku,
• uszkodzenia i inne dysfunkcje dolnego zwieracza przełyku,
• zaburzenia w funkcjonowaniu dolnego zwieracza przełyku o podłożu nerwowym,
• przejadanie się,
• siedzący tryb życia,
• nadwaga i otyłość,
• przewlekłe przyjmowanie niektórych leków (doustne środki antykoncepcyjne, niesteroidowe leki przeciwzapalne, antydepresanty, tabletki z nikotyną),
• nałogowe palenie papierosów,
• częste picie alkoholu,
• niektóre schorzenia przewlekłe.

Chorobę refluksową przełyku mogą wywołać różne czynniki modyfikowalne, jednak rozwija się ona również pod wpływem działania czynników niemodyfikowalnych m.in. skłonności genetycznych do rozwoju schorzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego. Zdarza się, że refluks żołądkowo-przełykowy występuje rodzinnie, co ma związek m.in. z powielanymi przez kolejne pokolenia błędami żywieniowymi, a także często rodzinnym występowaniem nadwagi i otyłości. Ryzyko refluksu zwiększa także przewlekły stres, który zaburza czynnościową motorykę przełyku, prowadząc również do rozwoju nerwicy żołądka. Pod wpływem wydzielanych hormonów stresu, zwiększa się wytwarzanie kwasu żołądkowego i pojawia się nieprzyjemne uczucie cofania się treści żołądkowej do przełyku.

Pierwsze objawy refluksu

Warto wiedzieć, że kwaśne składniki soku znajdującego się w żołądku, które przedostają się poprzez dolny zwieracz przełyku, mogą początkowo wywoływać jedynie niezbyt uciążliwe i szybko przemijające dolegliwości, które z czasem zaczynają się nasilać, sprawiając coraz większe problemy. Na refluks żołądkowo-przełykowy wskazuje m.in. nawracająca zgaga, uczucie pieczenia w klatce piersiowej oraz uczucie cofania się treści żołądkowej do przełyku lub gardła podczas pochylania się.

Objawy refluksu żołądka

Objawy refluksu nie muszą być specyficzne. Refluks żołądka często powoduje dolegliwości, których nie kojarzymy z układem pokarmowym oraz cofaniem się treści żołądkowej do przełyku. Choroba refluksowa przełyku może powodować m.in. uczucie pieczenia i ból w klatce piersiowej, ból brzucha (ból brzucha przy refluksie najczęściej zlokalizowany jest w nadbrzuszu), uczucie dyskomfortu w przełyku, kwaśne odbijanie, kwaśny posmak w ustach. Do typowych objawów refluksu zaliczamy również inne objawy przełykowe np. nieprzyjemne uczucie pieczenia w okolicy krtani, które przypomina ból gardła.

Objawy refluksu to również przewlekła chrypka, suchy, przewlekły kaszel, który nie ma podłoża infekcyjnego oraz nie jest wywołany innymi schorzeniami np. astmą lub alergią, zapalenie zatok przynosowych, zapalenie błony śluzowej nosa, zapalenie krtani, zapalenie gardła, nasilające się problemy w obrębie jamy ustnej m.in. uczucie pieczenia języka i błony śluzowej jamy ustnej, nieprzyjemny zapach z ust, stan zapalny jamy ustnej, nawracające zapalenie dziąseł, uszkodzenia szkliwa zębowego.

Choroba refluksowa przełyku jest jedną z częstych przyczyn utraty uzębienia, która spowodowana jest znacznymi uszkodzeniami zębów i brakiem efektów leczenia stomatologicznego. Oddziałujące na szkliwo zębowe kwasy w dość krótkim czasie mogą doprowadzić do zaawansowanej próchnicy. Co więcej, refluks żołądkowo-przełykowy może także doprowadzić do nadwrażliwości dziąseł oraz zębów na działanie m.in. wysokiej i niskiej temperatury.

Diagnostyka choroby refluksowej

Zanim zostanie zastosowane leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego, konieczne jest wykonanie badań diagnostycznych. Zarówno na etapie diagnostyki, jak i na etapie kontrolowania przebiegu choroby, wykonywane jest badanie endoskopowe. Badanie endoskopowe jest małoinwazyjną metodą obrazową, która pozwala nie tylko na wziernikowanie przełyku, ale także umożliwia pobieranie wycinków do badań histopatologicznych oraz przeprowadzanie zabiegów chirurgicznych np. usunięcia polipów przełyku.

Zdarza się, że pacjenci z refluksem żołądkowo-przełykowym przechodzą również inne badania. Ma to związek z nasilającym się bólem w klatce piersiowej, który może również występować w chorobie niedokrwiennej serca. Wielu chorych trafia na SOR z przekonaniem, że mają zawał, na co wskazuje nie tylko ból w klatce piersiowej, ale również pieczenie za mostkiem, jednak w większości przypadków okazuje się, że za wystąpienie niepokojących objawów odpowiada refluks żołądkowo-przełykowy.

Leczenie refluksu

Choroba refluksowa wymaga wdrożenia odpowiedniego leczenia. Jest ono dobierane pod względem podłoża dolegliwości, uwzględniając m.in. leczenie farmakologiczne. W leczeniu refluksu z wyboru zaleca się stosowanie leków zmniejszających wydzielanie soku żołądkowego – w terapii używane są inhibitory pompy protonowej, które jednak nie zawsze okazują się w pełni skuteczne. Aby leczenie refluksu było efektywne, zalecane jest zmniejszenie masy ciała, stosowanie odpowiednio skomponowanej diety oraz unikanie używek. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie chirurgiczne.

Czynniki nasilające nieprzyjemne objawy refluksu

Do czynników nasilających wydzielanie kwaśnych soków żołądkowych i powodujących zarzucanie treści żołądkowej do przełyku zaliczamy m.in. picie kawy i mocnej herbaty, picie napojów gazowanych, spożywanie ciężkostrawnych potraw i produktów wysoko przetworzonych, palenie papierosów, picie alkoholu, stres i siedzący tryb życia. Tym samym zaleca się spożywanie pokarmów i napojów, które łagodzą pobudzanie soków trawiennych.

Powikłania nieleczonego refluksu żołądkowo-przełykowego

Nieleczona choroba refluksowa może stać się przyczyną poważnych problemów zdrowotnych. Częste powikłania refluksu to m.in. nasilające się zwężenie przełyku, krwawienia z powstających w przełyku wrzodów i nadżerek, stan zapalny, a także rak przełyku. Dlatego też tak ważne jest, by wdrożyć specjalistyczne leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego, zaliczanego do najczęstszych schorzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego.