Nawrót depresji – jak rozpoznać i zapobiec nawrotom depresji?

Wiele osób z depresją może doświadczyć nawrotu. Według naukowców zwykle dzieje się to w ciągu 5 lat, ale może to nastąpić wiele tygodni, miesięcy, a nawet lat po pierwszym epizodzie. Około połowa osób, które po raz pierwszy doświadczają epizodu depresji, pozostanie zdrowa. W drugiej połowie depresja może powrócić raz lub kilka razy w ciągu całego życia. W przypadku osób, które doświadczają powtarzających się epizodów depresji, znaki ostrzegawcze mogą być za każdym razem inne. Jednak naukowcy nie wiedzą, dlaczego jedni ludzie doświadczają nawrotu choroby, a inni nie.

Czym jest nawrót depresji?

Wiele osób odczuwa smutek lub spadek zainteresowania codziennymi czynnościami, co może wynikać z różnych przyczyn, takich jak utrata ukochanej osoby lub przepracowanie. Jednak jeśli ktoś odczuwa te uczucia prawie codziennie przez ponad 2 tygodnie, a zaczynają wpływać na pracę lub życie towarzyskie, może doświadczać depresji.

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne podaje, że depresja może powrócić na dwa sposoby po pierwszym epizodzie depresji. Nawrót depresji występuje, gdy objawy zaczynają się ponownie pojawiać lub pogarszać podczas powrotu do zdrowia po wcześniejszym epizodzie. Nawrót może nastąpić w ciągu 2 miesięcy od zaprzestania leczenia poprzedniego epizodu.

Nawrót najczęściej występuje w ciągu pierwszych 6 miesięcy od zakończenia terapii. Około 20 procent osób doświadcza nawrotu, ale jego efekty mogą być nawet gorsze, gdy depresja jest poważna. Po zakończeniu pierwszego epizodu depresji nawet 50-85 procent osób będzie miało co najmniej jeszcze jeden epizod depresji w ciągu swojego życia. Po dwóch lub trzech wcześniejszych epizodach szanse na powrót depresji są znacznie wyższe.

Ponadto niektóre zaburzenia podobne do depresji często powracają. Obejmują one sezonowe zaburzenie afektywne, które występują często w miesiącach zimowych oraz... przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne będące zaostrzoną postacią zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

Kiedy depresja wraca?

Depresja najczęściej wraca w sytuacji, w której w naszym życiu dzieje się coś złego. Negatywne doświadczenia stanowią ogromny balast dla naszej psychiki i mogą sprawić, że zaburzenia lękowe czy obniżenie nastroju powrócą. Problemy w pracy, kłopoty w życiu osobistym, skomplikowane relacje towarzyskie, choroba w rodzinie, zbyt dużo stresu - to wszystko czynniki, które mogą sprawić, że depresja powróci. Długotrwale utrzymujący się brak nastroju, brak energii i brak chęci do życia, wycofanie z życia towarzyskiego, izolacja społeczna, a także świadomość, że wstawanie z łóżka nie ma żadnego sensu, to sygnały alarmowe świadczące o tym, że depresja powróciła.

Ile trwa nawrót depresji?

Nawroty depresji mogą mieć różny charakter i różny czas trwania. Z nawrotami depresji najczęściej zmagają się osoby, które niedawno zakończyły terapię i stosowanie leków przeciwdepresyjnych. Doświadczenia negatywne w życiu (w pracy, rodzinie czy życiu towarzyskim) mogą wywołać powrót choroby. Niekiedy do nawrotu depresji przyczynia się codzienny stres, poczucie winy, izolacja ze strony otoczenia. Depresja to choroba, w której dużą rolę odgrywają również czynniki genetyczne i duże znaczenie ma to, czy w rodzinie nie występowały przypadki choroby.

Czas trwania epizodu depresji może być różny, ale z reguły trwa on krócej niż 6 miesięcy. Kluczowe jest w porę zauważenie charakterystycznych objawów i rozpoczęcie leczenia. Nie zawsze konieczne jest stosowanie farmakoterapii, natomiast zawsze należy skorzystać z pomocy psychologa lub psychiatry.

Objawy zwiastujące depresję

Kluczowym objawem w porę dostrzeżenia problemu i podjęcia terapii jest rozpoznanie sygnałów ostrzegawczych. Pierwszym sygnałem może być permanentnie odczuwany niepokój, który nie ma nic wspólnego z rzeczywistością. Być może w naszym życiu nie dzieje się nic złego, ale my przeczuwamy zbliżającą się katastrofę i roztaczamy czarne wizje dotyczące życia naszego i bliskich. Oprócz niepokoju mogą pojawić się zaburzenia snu, problemy z zasypianiem, koszmary senne, bezsenność, zaburzenia lękowe.

Mogą wystąpić również bóle głowy, migreny, rozdrażnienie. Pogorszeniu samopoczucia może towarzyszyć większa skłonność do sięgania po używki czy niezdrową żywność. Część osób zaczyna również izolować się od otoczenia, wycofuje z relacji towarzyskich i spędza czas w domu. Jeśli pewnego dnia obudzimy się rano i poczujemy, że nie ma sensu wstawać z łóżka, oznacza to, że choroba powróciła w pełnej postaci.

Objawem depresji może być również niskie poczucie własnej wartości i świadomość, że jesteśmy bezużyteczni. Chory może czuć się nic nie warty, nie widzi w sobie żadnych zalet, za to same wady. To ostrzeżenie, że kondycja psychiczna jest naprawdę krucha i że należy jak najszybciej powrócić na terapię.

12 wczesnych objawów nawrotu depresji

Często przy nawrotach występują te same podstawowe objawy ostrzegające przed depresją, których dana osoba doświadczyła w poprzednich epizodach, ale czasami mogą się różnić. Kluczowe objawy ostrzegawcze obejmują:

• Przygnębienie: uczucie smutku lub niepokoju
• Utrata zainteresowania swoimi zajęciami: czerpanie mniejszej przyjemności z hobby, relacji interpersonalnych i innych czynności, które lubisz
• Wycofanie się z życia towarzyskiego: unikanie sytuacji towarzyskich i utrata kontaktu z przyjaciółmi
• Zmęczenie: codzienne zadania, takie jak mycie i ubieranie się mogą sprawiać trudności i trwać dłużej
• Uczucie pobudzenia: przyspieszenie tętna, brak potrzeby odpoczynku
• Zmiany we wzorcach snu: bezsenność lub nadmierna senność
• Wahania apetytu: mogą prowadzić do przyrostu lub utraty masy ciała
• Zwiększona drażliwość: denerwujesz się łatwiej niż zwykle
• Uczucie bezwartościowości i poczucia winy: przemyślanie przeszłych wydarzeń
• Problemy z koncentracją i pamięcią: myśli i mowa mogą wydawać się wolniejsze
• Bóle fizyczne: niewyjaśnione bóle głowy, brzucha lub mięśni
• Myśli samobójcze lub próby samobójcze: może to oznaczać epizod ciężkiej depresji.

Psychoterapia depresji

Depresja to choroba, która wymaga psychoterapii. Jest to jedna ze skutecznych metod leczenia depresji i przywrócenia choremu równowagi psychicznej. Pójście do psychoterapeuty jest najlepszym rozwiązaniem, jakie chory może dla siebie zrobić. Nie należy się obawiać, że oznacza to, że coś jest z człowiekiem nie tak – a wciąż wiele osób myśli, że jeśli pójdą do psychiatry, zostaną napiętnowani przez otoczenie i społeczeństwo. To błędne myślenie, które przynosi same szkody.

Rodzaje psychoterapii

W depresji wyróżnia się następujące rodzaje psychoterapii:

• psychoterapię poznawczo-behawioralną – w czasie terapii chory uczy się dostrzegać swoje wzorce zachowań i wyeliminować negatywne myśli
• psychoterapię interpersonalną – w czasie terapii chory pracuje nad relacjami z osobami w swoim otoczeniu, ponieważ to w środowisku chorego może tkwić przyczyna depresji

Leczenie farmakologiczne depresji

Niekiedy konieczne okazuje się sięgnięcie po leki przeciwdepresyjne, tzw. antydepresanty. Rodzaj leków oraz ich ilość jest uzależniona od stanu pacjenta. W czasie terapii wraz z zanikaniem objawów depresji i poprawą kondycji psychicznej pacjenta, lekarz może zdecydować o zmniejszeniu dawki antydepresantów lub całkowitemu odstawieniu leków.

Jak działają leki przeciwdepresyjne?

Leki przeciwdepresyjne wpływają na pracę neuroprzekaźników w mózgu, lepiej wychwytując serotoninę czy dopaminę. Niedobór noradrenaliny, serotoniny czy dopaminy może być przyczyną depresji. Dzięki temu stan chorego może się poprawić, a jego kondycja psychiczna wrócić do równowagi.

Leki przeciwdepresyjne stosuje się również w leczeniu zaburzeń snu, zaburzeń lękowych i innych zaburzeń depresyjnych.

Co to są depresje lekooporne i w jaki sposób się je leczy?

Niestety, zdarzają się i takie sytuacje, w których okazuje się, że stan chorego mimo kuracji lekami antydepresyjnymi nie poprawia się. W takiej sytuacji mówi się o tzw. depresji lekoopornej, w której przynajmniej dwie kuracje lekami nie poprawiły kondycji psychicznej pacjenta. Może tak się wydarzyć nawet w 30 procentach przypadków.

W takiej sytuacji, jeśli stan chorego jest ciężki, zaleca się psychoterapię w ośrodku zamkniętym. Pozwala ona pacjentowi wyłączyć się z życia i skupić wyłącznie na leczeniu swojego stanu zdrowia.

Opieka specjalisty w depresji

Bardzo ważna jest opieka odpowiedniego psychiatry nad pacjentem. Nie powinien on nawiązywać żadnej bliższej więzi z pacjentem, bo jest to kluczowa zasada relacji pacjent-terapeuta, ale dobrze, by psychoterapię prowadził jeden specjalista. Pozwala to ją skuteczniej poprowadzić i przynieść lepsze efekty niż w przypadku rozpoczynania terapii na nowo u kilku specjalistów.

U osób, które cierpią na początki depresji, można najpierw skorzystać z pomocy psychologa, a nie psychiatry. W czasie terapii specjalista sam oceni, jaki jest stan pacjenta.

Czy depresja może minąć sama?

Depresja to choroba, która nie minie samoistnie. Stan chorego może się chwilowo poprawić, ale bez podjęcia terapii, później może nastąpić równie szybki nawrót choroby. Łudzenie się, że depresja sama przeminie, jest błędne. Jak wynika z danych, depresja to choroba, która ma charakter nawracający, a aż 75 procent chorych zapadnie na nią znowu w czasie 2 lat od wyleczenia. Co ciekawe, najwyższe ryzyko nawrotów występuje tuż po wyleczeniu. Im krótszy czas od zakończenia terapii, tym większe ryzyko, że depresja powróci.

Jak zapobiegać nawrotom?

• Dokładnie przestrzegaj zaleceń lekarskich. Zakończenie pełnego cyklu przepisanego leku może znacznie zmniejszyć ryzyko nawrotu, szczególnie w krytycznych 6 miesiącach po rozpoczęciu leczenia
• Korzystaj z terapii opartych na uważności. To może pomóc ci zrozumieć wszelkie negatywne wzorce myślowe i znaleźć sposoby radzenia sobie z nimi. Jedno z badań pokazuje, że praktykowanie uważności trzy razy w tygodniu może zmniejszyć ryzyko nawrotu depresji nawet o 50 procent w ciągu roku
• Edukuj przyjaciół i rodzinę. Poinformowanie znajomych i rodziny, na jakie znaki ostrzegawcze należy zwrócić uwagę, może pomóc wcześnie wykryć epizod i znaleźć środki zaradcze
• Przygotuj się na nawrót. Może w tym pomóc sporządzenie planu, abyś w przypadku pojawienia się znaków ostrzegawczych mógł szybko na nie zareagować. Nieoceniona może być tutaj pomoc lekarska.

Jeżeli nawrót nastąpi, niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem. Spróbuj także wprowadzić zmiany w codziennym życiu. Warto wiedzieć, że aktywność fizyczna może działać jak naturalny lek przeciwdepresyjny. Uwalnia endorfiny, które mogą poprawić nastrój. Przegląd badań z 2015 r. sugerował, że ćwiczenia fizyczne mogą być równie skuteczne jak leki przeciwdepresyjne lub psychoterapie w łagodnej do umiarkowanej depresji.

Czytaj też:
Jesienna depresja – czyli, dlaczego właśnie teraz możesz czuć się gorzej psychicznie