Dopamina a serotonina – neuroprzekaźniki, które wpływają na nasz nastrój

Ludzie czasami określają dopaminę i serotoninę jako „hormony szczęścia” ze względu na rolę, jaką odgrywają w regulowaniu nastroju i emocji. Dopamina i serotonina biorą udział w podobnych procesach w organizmie, ale działają inaczej. Brak równowagi tych substancji chemicznych może powodować różne schorzenia. Czym różnią się między sobą serotonina i dopamina?

Czym jest dopamina?

Neurony uwalniają w mózgu dopaminę, która przenosi między nimi sygnały. Organizm wykorzystuje dopaminę do tworzenia substancji chemicznych zwanych noradrenaliną i adrenaliną. Dopamina odgrywa istotną rolę w grupie procesów mózgowych, które kontrolują motywacje, pożądanie i pragnienia.

Poziom dopaminy wpływa również na następujące stany i funkcje organizmu:

• nastrój
• sen
• uczenie się
• ruch
• zachowanie czujności
• przepływ krwi
• wydalanie moczu.

Rola dopaminy jako ketocholaminy

Dopamina to neurkoprzekaźnik, który należy do grup katecholamin. Organizm wytwarza ją w mózgu, a także w rdzeniu kręgowym przez komórki nerwowe. Uważana jest za jeden z ważniejszych neurkoprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym.

Dopamina – na co wpływa i za co odpowiada?

Dopamina to neuroprzekaźnik, który wpływa na pracę wielu narządów w organizmie człowieka. Odpowiada za właściwą pracę układu krążenia, przewodu pokarmowego, ale przede wszystkim ośrodkowego układu nerwowego.

Poziom dopaminy jest powiązany z poziomem prolaktyny, hormonem, który stymuluje rozwój gruczołów piersiowych u kobiet karmiących piersią i odpowiada za wytworzenie laktacji. Wysoki poziom prolaktyny może prowadzić do zaburzeń miesiączkowania, występowania cykli bezowulacyjnych i nieregularnych miesiączek. Może również przyczyniać się do niepłodności.

Dopamina odpowiada również za nasze uczucia i relacje z innymi ludźmi. Widać to wyraźnie u zakochanych par, u których poziom dopaminy może powodować szybszy przepływ krwi i poprawę rytmu serca, wyzwalać poczucia szczęścia czy euforii. Prawidłowy poziom dopaminy odpowiada również za chęci do życia i za właściwe nawiązywanie relacji społecznych.

Synteza dopaminy w nadnerczach

Dopamina jest syntetyzowana w rdzeniu nadnerczy z aminokwasu tyrozyny na skutek działania hydroksylazy tyrolozyny oraz dekarboksylazy dopa. Tyrozyna jest produkowana w niewielkich ilościach w organizmie człowieka, ale w największym stopniu jest dostarczana z zewnątrz, wraz z pożywieniem. Z tego względu należy dbać o zbilansowaną i zdrową dietę.

Nadmiar dopaminy a pląsawica

Szkodliwy i niebezpieczny może być zarówno niedobór dopaminy, jak i jej nadmiar. Nadmiar dopaminy może wyzwolić pląsawicę, chorobę ośrodkowego układu nerwowego. Objawia się ona przez występowanie ruchów mimowolnych, drżenie mięśni, a także nieskoordynowanych ruchów całego ciała.

Leczenie pląsawicy polega na dostarczaniu dopaminy, a także przyjmowaniu neuroleptyków. Choroba ta może powodować również zaburzenia psychiczne, wywoływać depresję, otępienie czy psychozę.

Dopamina a ADHD

ADHD, czyli nadpobudliwość psychoruchowa, może powodować niedobór serotoniny. Zmniejszone stężenie dopaminy w korze przedczołowej, prążkowiu i jądrze półleżącym odpowiada za trudności z koncentracją, problemy z pamięcią oraz z nadpobudliwością ruchową. Z tego względu u niektórych chorych na ADHD stosuje się lek metylofenidat, stymulujący do pracy ośrodkowy układu nerwowy.

Czym zaś jest serotonina?

Serotonina to inny neuroprzekaźnik obecny w mózgu. Jednak ponad 90 procent całkowitej zawartości serotoniny w organizmie znajduje się w komórkach jelit, gdzie pomaga regulować ich ruchy, a przez to także wydalanie. Oprócz wspomagania trawienia serotonina bierze udział w regulacji czynników takich, jak:

• cykl snu i funkcjonowania poza snem
• nastrój i emocje
• metabolizm i apetyt
• poznanie i koncentracja
• aktywność hormonalna
• temperatura ciała
• krzepnięcie krwi.

Serotonina – hormon szczęścia

Serotonina nazywana jest hormonem szczęścia. Jest to neuroprzekaźnik, którego funkcją jest regulacja naszego nastroju. Jeśli poziom serotoniny jest odpowiedni, czujemy się zadowoleni i szczęśliwi. Serotonina odpowiada również za dobrą pamięć i właściwą koncentrację. Ciekawostką na temat serotoniny jest fakt, że mimo iż odpowiada za regulację nastroju i wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego, nie powstaje w mózgu, ale... w jelitach. Niedobory serotoniny mogą być zatem związane z nieodpowiednią dietą.

Serotonina a zła dieta

Niewłaściwie zbilansowana dieta, w której brakuje witamin z grupy B (zwłaszcza witaminy B6) może prowadzić do niedoborów serotoniny. Witamina B6 bezpośrednio wpływa na produkcję serotoniny, przemieniając L-tryptofan w serotoninę.

Aby poprawić poziom serotoniny, należy wzbogacić dietę w produkty zawierające witaminę B6, a także węglowodany i białko. Warto sięgać po nasiona słonecznika, pestki dyni, jaja, banany oraz awokado, a także zielone warzywa, wszelkiego rodzaju kiełki oraz produkty z pełnego ziarna. Oprócz tego warto wybierać zdrowe źródła białka, m.in. rośliny strączkowe oraz ryby.

Serotonina - suplementy

Zaleca się raczej wzbogacenie diety w produkty stymulujące wytwarzanie serotoniny, niż w przyjmowanie suplementów. Na rynku jednak znajdziemy bardzo dużo różnego rodzaju suplementów, ale żaden z nich nie zawiera serotoniny. Jeśli chcemy podnieść poziom serotoniny, powinniśmy zadbać o właściwą podaż witamin z grupy B. ale pamiętajmy, że nie należy stosować ich na własną rękę. Zdecydowanie bezpieczniej jest skontaktować się z lekarzem.

Jak zwiększyć poziom serotoniny?

Aby zwiększyć poziom serotoniny, należy po prostu zadbać o odpowiednio zbilansowaną dietę. Zielone warzywa, produkty z pełnego ziarna, ryby, jaja, kasze to produkty, które zwiększają poziom tryptofanu i przyczyniają się do wzrostu poziomu serotoniny.

Serotonina a substancje psychoaktywne

Serotonina stanowi składnik leków, które stosuje się w leczeniu depresji, zaburzeń lękowych, psychoz, a także bezsenności. Nie należy jednak sięgać po nią na własną rękę, ponieważ przyjmowanie antydepresantów może mieć poważne skutki uboczne.

Substancje psychoaktywne stanowią składnik leków na różne dolegliwości. Znajdują się one nawet w środkach na kaszel czy migrenowe bóle głowy, ale stosowanie ich na własną rękę może wywoływać działania niepożądane, do których zaliczają się m.in. zaburzenia rytmu serca, zaburzenia zasypiania, pobudzenie organizmu.

Różnice między dopaminą i serotoniną

Chociaż zarówno dopamina, jak i serotonina przekazują komunikaty między neuronami i wpływają na nastrój i koncentrację, pełnią one również inne istotne funkcje. Na przykład dopamina przekazuje sygnały między neuronami, które kontrolują ruchy ciała i koordynację. Ten neuroprzekaźnik odgrywa ważną rolę w ośrodku przyjemności zwanym też układem nagrody w mózgu i stymuluje wiele zachowań. Spożywanie niektórych pokarmów, zażywanie narkotyków i niebezpieczne zachowania i praktyki mogą powodować gwałtowny wzrost poziomu dopaminy w mózgu.

Wyższy poziom dopaminy może prowadzić do poczucia euforii, błogości oraz zwiększonej motywacji i koncentracji. Dlatego też wszystko, co ją wyzwala, może uzależniać.

Podobnie jak dopamina, serotonina może również wpływać na nastroje i emocje. Ponadto pomaga regulować funkcje trawienne, takie jak apetyt, metabolizm i motoryka jelit.

Związki między dopaminą a serotoniną...

Warto wiedzieć, że neuroprzekaźniki nie działają niezależnie od siebie. Współdziałają ze sobą i wpływają na siebie nawzajem, aby zachować równowagę chemiczną w ciele. Istnieją silne powiązania między układem serotoninowym i dopaminowym, zarówno pod względem strukturalnym, jak i funkcjonalnym.

W niektórych przypadkach serotonina może hamować wytwarzanie dopaminy, co oznacza, że niski poziom serotoniny może prowadzić do nadprodukcji dopaminy. Serotonina hamuje zachowania impulsywne, podczas gdy dopamina zwiększa ich natężenie. Dopamina i serotonina mają również przeciwstawny wpływ na apetyt: podczas gdy serotonina hamuje go, niski poziom dopaminy może stymulować głód.

Niedobór serotoniny i dopaminy

Niewłaściwy poziom dopaminy lub serotoniny może prowadzić do różnych schorzeń. Oba neuroprzekaźniki mogą wpływać na zaburzenia nastroju, takie jak depresja.

Za duże lub za małe stężenie dopaminy w organizmie może zaburzać komunikację między neuronami i prowadzić do rozwoju fizycznych i psychicznych niedogodności zdrowotnych. Niedobór dopaminy może odgrywać znaczącą rolę w powstawaniu następujących stanów:

• choroba Parkinsona
• depresja
• schizofrenia
• omamy.

Dopamina odgrywa również rolę w zachowaniach związanych z ośrodkiem motywacji. Chociaż sam ten hormon nie musi bezpośrednio powodować depresji, niski poziom dopaminy może przyczynić się do wystąpienia określonych objawów związanych z depresją. Mogą one obejmować:

• brak motywacji
• trudności z koncentracją
• poczucie beznadziejności i bezradności
• utratę zainteresowania zajęciami, które kiedyś sprawiały przyjemność.

Gen SLC6A3 pozwala tworzyć białko transportujące dopaminę przez błony neuronowe. Stan chorobowy znany jako typ niemowlęcy dystonii-parkinsonizmu występuje, gdy mutacje w genie SLC6A3 wpływają na funkcjonowanie białek transportujących dopaminę. Zespół niedoboru transportera dopaminy zaburza sygnalizację dopaminy, co wpływa na zdolność organizmu do ruchu. Z tego powodu niskie stężenie dopaminy powoduje objawy podobne do objawów choroby Parkinsona, w tym:

• drżenie i skurcze mięśni
• trudności z jedzeniem, połykaniem, mówieniem i poruszaniem się
• zaburzona koordynacja i zręczność
• mimowolne lub nieadekwatne do sytuacji ruchy gałek ocznych
• zmniejszona mimika
• trudności ze snem
• częste infekcje płuc
• problemy trawienne, takie jak refluks i zaparcia.

Niedobór serotoniny

Podobnie jak w przypadku dopaminy, badacze powiązali niewłaściwy poziom serotoniny z wystąpieniem kilku schorzeń, zwłaszcza zaburzeń nastroju, takich jak depresja i lęk. Wbrew powszechnemu przekonaniu niski poziom serotoniny niekoniecznie musi powodować depresję. Wiele czynników poza biochemią przyczynia się do depresji, a są to:

• genetyka
• poziom życia i stres
• środowisko
• inne schorzenia.

Jednak niski poziom serotoniny może zwiększać ryzyko wystąpienia depresji. Leki serotoninowe – takie jak selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) – mogą również pomóc w leczeniu depresji. Są przepisywane na receptę, a ich zażywanie musi być poprzedzone profesjonalną diagnozą lekarską. Z drugiej strony, zbyt duże stężenie serotoniny może prowadzić do potencjalnie zagrażającego życiu stanu zwanego zespołem serotoninowym. Może on wystąpić po zażyciu zbyt dużej ilości leków serotoninergicznych lub jednoczesnym przyjmowaniu wielu leków serotoninergicznych.

Według FDA opioidowe środki przeciwbólowe mogą wchodzić w interakcje z lekami serotoninergicznymi, co może prowadzić do nagromadzenia się serotoniny lub nasilenia jej działania w mózgu.

Niskie stężenie serotoniny może wpływać również na pracę układu sercowo-naczyniowego i podnosić ciśnienie tętnicze krwi. Serotonina wpływa na zmianę siły skurczu mięśnia sercowego, może również powodować obkurczenie naczyń krwionośnych. Jak wynika z badań, reguluje napięcie naczyń krwionośnych.

Nadmiar serotoniny

Zbyt wysoki poziom serotoniny również jest niebezpieczny. Nadmiar serotoniny może wpływać na pracę układu trawiennego, przyspieszać perystaltykę jelit i wywoływać dolegliwości zapalenia jelit. Co więcej, wskazuje się na związek pomiędzy wysokim poziomem serotoniny a rozwojem zespołu jelita drażliwego.

Niedobór dopaminy a choroba Parkinsona

Niedobór dopaminy ma wpływ na rozwój choroby Parkinsona. Niedostateczna ilość tej substancji sprawia, że część neuronów umiera, a pozostałe nie są w stanie wytworzyć odpowiedniej neurotransmisji. Powoduje to problemy z poruszaniem się i przyczynia się do problemów z występowaniem nieskoordynowanych ruchów ciała. Niedobór dopaminy powoduje również zaburzenia w obrębie funkcjonowania układu nerwowego, wywołuje apatię, zmęczenie, napięcie oraz lęki.

Hipoteza dopaminowa schizofrenii

Dopamina odgrywa tak istotną rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego. Istnieje jednak hipoteza, która wskazuje na jej bezpośredni związek nie tylko z występowaniem zaburzeń lękowych, ale również ze schizofrenią. Zmiany w systemach neuroprzekaźnikowych spowodowane niewłaściwym wydzielaniem dopaminy w połączeniu z innymi czynnikami środowiskowymi mogą prowadzić do nadpobudliwości dopaminowej w prąkowiu. To przekłada się na rozwój psychozy i schizofrenii.

Schizofrenia jest chorobą, na którą w Polsce choruje 385 tysięcy. Są to przypadki zdiagnozowane i potwierdzone, natomiast wiele osób boi się postawienia diagnozy, obawiając się stygmatyzowania przez społeczeństwo. Schizofrenia jest chorobą wymagającą leczenia zarówno farmakologicznego, jak i terapeutycznego. Jak wynika z doniesień lekarzy, powoduje ją nadmierna aktywność dopaminy.

Dopamina a uzależnienia

Dopamina wywołuje również wpływ na występowanie uzależnień. Zmiany w ilości neuronów dopaminowych mogą przyczyniać się do występowania stanów lękowych, depresji, nerwicy, a także uzależnień oraz zaburzeń hormonalnych.

Dopamina jest uwalniana w mózgu w sytuacji, kiedy dzieje się coś przyjemnego. Może zatem pełnić rolę motywacyjną w przypadku uzależnień i wyzwalać euforyczne reakcje w razie kontaktu z substancją uzależniającą. Dopamina sama w sobie nie odpowiada jednak za występowanie uzależnień - muszą skumulować się czynniki genetyczne czy środowiskowe, by wyzwoliło się uzależnienie.

Podawanie dopaminy

Dopamina podawana z zewnątrz nie przekracza bariery krew-mózg, dlatego nie powoduje pobudzenia ani stanów euforycznych. Podaje się ją osobom, które znajdują się we wstrząsie septycznym, cierpią na niewydolność nerek albo chorobę Parkinsona. Ze względu na właściwości dopaminy oddziałujące przy regulacji rozkurczowego ciśnienia tętniczego krwi, dopaminę stosuje się również u osób, których ciśnienie tętnicze jest zbyt niskie.

Przy podawaniu dopaminy obserwuje się objawy takie jak wydalanie większej ilości moczu, a także zwiększenie przesączania kłębuszkowego i zwiększenie przepływu krwi przez nerki.

Czytaj też:
Depresja ma różne twarze. Nie musi objawiać się smutkiem