FAQ: Co warto wiedzieć o witaminie D?

Witamina D jest bardzo ważna dla zdrowego funkcjonowania organizmu. Warto więc wiedzieć, w czym ją znajdziemy, dlaczego należy ją suplementować, jak objawia się jej nadmiar i niedobór, a także – jakie badania określające jej poziom wykonać. Poznaj odpowiedzi na najważniejsze pytania związane z witaminą D!

Czym jest witamina D?

Pod nazwą „witamina D” kryją się dwa związki: witamina D2, czyli ergokalcyferol oraz witamina D3, czyli cholekalcyferol. Witaminę D2 znajdziemy w grzybach i roślinach, a witaminę D3 w produktach odzwierzęcych, powstaje ona jednak przede wszystkim na skutek syntezy skórnej wywołanej przez działanie promieniowania UV. I to właśnie dlatego często cierpimy na niedobory witaminy D – synteza skórna jest jej głównym źródłem, a o słońce przez wiele miesięcy w roku w Polsce trudno. Mówiąc o badaniach, niedoborze, normach czy właściwościach witaminy D, mówi się właśnie konkretnie o witaminie D3. O istnieniu witaminy D wiemy od 1922 roku, kiedy odkrył ją Elmer V. McCollum.

Jakie są właściwości witaminy D?

Witamina D ma wpływ na ekspresję około 300 genów, a to około 3 procent ludzkiego genomu. Jest niezbędna do właściwego funkcjonowania układu odpornościowego, bierze również udział w procesie podziału komórek. Reguluje ona także wchłanianie z przewodu pokarmowego fosforu i wapnia, a także samo utrzymanie poziomu wapnia we krwi w normie. Witamina D pomaga również zachować kości i zęby w dobrej kondycji. Co więcej, witamina D łagodzi stany zapalne w organizmie, a także wpływa na wydzielanie insuliny, jest więc ważna dla utrzymania właściwego poziomu glukozy we krwi.

Jakie badanie wykonać, by sprawdzić poziom witaminy D w organizmie?

Poziom witaminy D w organizmie sprawdza się poprzez zbadanie stężenia metabolitu 25(OH)D3 w surowicy krwi. Choć brzmi to skomplikowanie, badanie polega po prostu na pobraniu krwi żylnej. Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać, nie trzeba przystąpić na czczo, można je wykonać o dowolnej porze dnia. Nie trzeba też zaprzestać przyjmowania suplementów z witaminą D przed badaniem, jednak trzeba poinformować osobę, która pobiera krew o przyjmowanych lekach i suplementach.

Badanie poziomu witaminy D3 można wykonać bezpłatnie na NFZ, jeśli zlecił je endokrynolog lub specjalista z poradni zaburzeń metabolicznych. Wykonanie badania prywatnie kosztuje, w zależności od miasta i konkretnej placówki, od około 50 do 120 złotych.

Jakie są normy poziomu witaminy D i jak interpretować wyniki?

Nawet 90 procent mieszkańców Polski może w okresie jesienno-zimowym cierpieć na niedobór witaminy D3. Skąd wiedzieć, że dotyczy on właśnie nas i jak interpretować wyniki? Ocena stanu zaopatrzenia organizmu w witaminę D wygląda następująco:

• deficyt (niedobór) – 0-50 nmol/l lub 0-20 ng/ml
• stężenie suboptymalne (wskazanie do utrzymania lub zwiększenia suplementacji) – 50-75 nmol/l lub 20-30 ng/ml
• stężenie optymalne (norma, wskazanie do utrzymania) – 75-125 nmol/l lub 30-50 ng/ml
• stężenie wysokie (wskazanie do obniżenia) – 125-250 nmol/l lub 50-100 ng/ml
• stężenie potencjalnie toksyczne – powyżej 250 nmol/nl lub powyżej 100 ng/ml
• stężenie toksyczne – powyżej 500 nmol/nl lub powyżej 200 ng/ml

Jak powinno być dzienne dawkowanie witaminy D?

U zdrowych osób zaleca się następujące dawkowanie witaminy D na dobę:

• noworodki i niemowlęta do 6. miesiąca życia, bez względu na sposób karmienia: 400 IU (lub j.m. – oba te skróty oznaczają jednostkę międzynarodową) na dobę
• niemowlęta od 6. do 12. miesiąca życia: 400-600 IU na dobę
• dzieci i młodzież do 18. roku życia: od 600 do 1000 IU na dobę
• dorośli od 18. do 65. roku życia: od 800 do 2000 IU na dobę
• osoby powyżej 65. roku życia: od 800 do 2000 IU na dobę
• kobiety planujące ciążę: od 800 do 2000 IU na dobę, a kobiety w ciąży (począwszy od II trymestru) i matki karmiące: od 1500 do 2000 IU na dobę
• osoby otyłe: do 4000 IU na dobę

Czytaj też:
Witamina D3 a odchudzanie. Czy witamina D pomaga schudnąć?

Kto powinien wykonać badanie poziomu witaminy D?

Do grup szczególnie narażonych na niedobór witaminy D należą osoby chorujące na:

• nowotwory
  
• alergie (astmę oskrzelową, atopowe zapalenie skóry)
• osteoporozę
  
• cukrzycę
  
• zaburzenia hormonalne
• choroby autoimmunologiczne (chorobę Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów)
• chorobę wieńcową
• choroby układu nerwowego (autyzm, padaczkę, miopatie, mózgowe porażenie dziecięce, dystrofię mięśniową, stwardnienie rozsiane)
• zaburzenia gospodarki fosforanowo-wapiennej
• choroby nerek (kamicę nerkową, niewydolność nerek, stan po przeszczepie nerki)
• choroby wątroby (cholestazę, niewydolność wątroby, niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby, stan po przeszczepie wątroby)
• choroby metaboliczne (zespół metaboliczny, zaburzenia gospodarki lipidowej)
• osoby z zaburzeniami rozwoju somatycznego (otyłością, niskorosłością, wysokorosłością, kacheksją)
• osoby z opóźnieniem rozwojowym (opóźnienie rozwoju psychoruchowego i upośledzenie umysłowe)
• osoby leczące się sterydami
• osoby leczące się niektórymi lekami przeciwgrzybicznymi
• osoby leczące się niektórymi lekami przeciwpadaczkowymi
• osoby cierpiące na zespoły złego wchłaniania
• osoby z nadciśnieniem
• osoby z zaburzeniami masy ciała

Osoby z powyższych grup mogą potrzebować innych – większych dawek witaminy D, które zawsze należy skonsultować z lekarzem.

Jak objawia się niedobór witaminy D?

W Polsce zdecydowanie częściej mamy do czynienia z niedoborem niż nadmiarem witaminy D. W okresie od października do kwietnia organizm niemal w ogóle nie syntetyzuje witaminy D, ponieważ brakuje słońca, pod wpływem którego dochodzi do syntezy. Ten niedobór objawia się:

• bólami kości i mięśni – u małych dzieci niedobór witaminy D może prowadzić do krzywicy, a u dorosłych – do osteoporozy i osteomalacji, czyli rozmiękczenia kości
• spadkiem odporności (częstszym chorowaniem)
• szybkim przemęczaniem się i uczuciem ciągłego osłabienia
• chorobami przyzębia
• biegunką
• bezsennością
  
• utratą apetytu
• stanami zapalnymi skóry
• przyspieszonymi procesami starzenia

U dzieci niedobór witaminy D objawia się ponadto:

• zbyt powolnym wzrostem
• spłaszczoną z tyłu główką
• powolnym zrastaniem się ciemiączka
• guzami czołowymi
• pojawiającymi się od czasu do czasu zaparciami

Niedobór witaminy D może prowadzić do rozwoju chorób układu krążenia i zwiększa ryzyko otyłości, a także wystąpienia chorób autoimmunologicznych (reumatoidalnego zapalenia stawów, stwardnienia rozsianego) oraz nowotworów (piersi, prostaty oraz jelita grubego). Niedobór witaminy D w okresie życia płodowego może wpłynąć na niewłaściwy rozwój mózgu dziecka. Co ważne, niedobór witaminy D pojawia się często jesienią i zimą, kiedy nie jest słonecznie, ale zdarza się również w cieplejsze pory roku, ponieważ stosujemy kremy z filtrem.

Jak uzupełniać niedobór witaminy D w organizmie?

• suplementując ją odpowiednimi preparatami, dobranymi najlepiej po konsultacji z lekarzem/dietetykiem
• przyjmując z pożywieniem, choć samo wprowadzenie zawierających ją produktów (ich lista znajduje się poniżej) do diety może być niewystarczające
• wystawiając się na codzienną ekspozycję na słońca, przez około 15-20 minut, najlepiej w godzinach 10-15; oczywiście wtedy, gdy pogoda jest odpowiednia

Jak objawia się nadmiar witaminy D?

Nadmiar witaminy D może być spowodowany jej niewłaściwym suplementowaniem – przyjmowaniem dawki czterokrotnie większej niż zalecana. Wśród objawów nadmiaru witaminy D są:

• osłabienie
• nudności
• brak apetytu
  
• biegunka
• wymioty
  
• uczucie swędzącej skóry
• częstsze oddawanie moczu
• intensywne pocenie się

Nadmiar witaminy D w organizmie może zaburzyć działanie ośrodkowego układu nerwowego i pracę serca, ponieważ powoduje gromadzenie się wapnia w tkankach. Zbyt dużo przyjmowanej witaminy D zwiększa ryzyko rozwoju kamicy żółciowej i choroby nerek. Witamina D przyjmowana w nadmiarze ma też wpływ na rozwój płodu – może powodować jego deformacje.

W czym jest witamina D?

Witamina D występuje w żywności w niewielkich ilościach, dlatego często konieczne jest jej suplementowanie. Tylko 10 procent witaminy D pochodzi z diety, a i w jadłospisie Polaków często brakuje wymienionych poniżej produktów. Wśród tych, które stanowią najlepsze źródło witaminy D są:

• ryby (przede wszystkim węgorz, a także, w mniejszym stopniu, m. in. halibut, łosoś wędzony, łosoś atlantycki, pstrąg, makrela, karp, tuńczyk w puszce)
• tran
  
• grzyby – kurki, borowiki i pieczarki
• jajka
  

Czy witamina D może być trująca?

W ostatnim czasie pojawiły się bardzo szkodliwe mity dotyczące witaminy D, głoszące, że jest ona trująca. Te pseudonaukowe teorie wzięły się stąd, że w przeliczeniu wagowym witamina D mogłaby być bardziej trująca od cyjanków. Nikt jednak nie przyjmuje jej w tak ogromnych dawkach, by miała ona działanie trujące – zalecane dawki w żaden sposób nie stanowią zagrożenia. Wiele substancji stosowanych w nadmiarze mogłoby wywołać podobny efekt, np. warfaryna, środek na krzepnięcie krwi, który w latach 40. XX wieku również służył jako trutka na gryzonie.

Czytaj też:
QUIZ: Witamina D – jak wiele o niej wiesz?Czytaj też:
Witamina D zmniejsza ryzyko zachorowania na raka. Naukowcy dowiedli, że nawet o 50 proc.Czytaj też:
Naukowcy: Witamina D ma ogromny wpływ na zdrowie mózgu. Czym może grozić jej niedobór?